Uning tevaragida yana yigirma to ‘rtta taxt bor. Bu taxtlarda
boshJarida oltin toj va oq kiyim kiygan yigirma t o ‘rt oqsoqol
o'tiradi. Arshi a ’lo oldida xudoning yetti ruhi b o ‘lgan yettita
m a s h ’al yonib turadi. U ning o ' r t a qismi va atro flarid a
t o ‘r t t a j o n z o t h am b o r edi. B irinchi j o n z o t a rslo n g a,
ikkinchisi buzoqqa o ‘xshar edi.
uchinchi jonzotning yuzi
o d a m s im o n , to 'r tin c h is in ik i esa u c h a y o tg a n b u r g u tg a
o 'x s h a r edi. Yigirma t o 'r t o q so qo l ham , jo n z o tla r ham
b arh ay o t siymo
Tangriga sh u k ro nalar qiladi.
M uq ad d as kitobdagi bu tasvirni turkiylar turm ush tarzi
n u q ta i nazaridan h am izohlash m um kin: Arshi a ’lodagi
b arhayot siymo - turkiylarning K o‘k Tangrisi. Yigirma t o ‘rt
oqsoqol - turkiylarning yigirma t o ‘rt qavm boshliqlari ruhi.
Yigirma t o ‘rt oqsoqol turkiylar hayotida, davlat tuzumida
alohida o ‘rin tutgan. U m um an, yigirma t o ‘rt soni turkiylar
uchun o ‘ziga xos aham iyatga ega. Turkiylarning Xung-nu
eli yigirma t o ‘rt u ru g ‘d an kelib chiqqan. Y igirm a t o ‘rt
oqsoqol xunlarningsiyosiy hayotida, davlatni boshqarishida
k a t ta m avqega ega b o 'lg a n . Y igirm a t o ‘rt oqso qo ln in g
d a v l a tn i b o s h q a r is h i T o ‘x ta m is h x o n d a v r l a r i d a h a m
s a q l a n i b q o lg a n . S h a r q iy x u n l a r , y a ’ni X u n g - n u l a r
m i l o d d a n o ld in g i ik k i n c h i a s r l a r d a y o q m u s t a h k a m
m am lak atg a ega b o ‘lgan turkiy qavm lardan hisoblanadi.
U l a r M a r k a z iy O siy o d a ilk d a v la tla r in i q u r g a n la r id a
m am lakatni yigirma t o ‘rt q o ‘m o n d o n idora etgan.
Yetti m a sh ’al turkiylarning yetti bahodiri ruhi. Qofqaz
t u r k i y l a r i m if o lo g iy a s ig a k o ' r a T a n g r i y e rg a t o ‘fon
yuborishidan oldin faqat bir qari cholni ogohlantiradi. Choi
s a n d iq sim o n qay iq d a o ‘z oilasini saq lab qoladi.
Qayiq
Qazbek ch o ‘qqisiga ko'tarilgach. to'fon t o ‘xtaydi. Cholning
farzandlari dunyo b o ‘ylab tarqaladi. U yana yetti o ‘g ‘il
k o ‘radi. U lar bir kuni ovga chiqishadi, am m o ularni yashin
urib oMdiradi. T an g ri yetti b a h o d ir ruhini k o 'k k a olib
chiqadi. Bu ruh yetti yulduz b o ‘lib porlaydi.
50
Tangri atrofidagi hayvon va qushlarga m on and tasvirlar
h am diq q atg a sazovordir. U lard an birinchisi arslonsifat
shohning ruhidir. Arslon va sher turkiylarning mudofaa,
s h u n in g d e k , h a rb iy s a r k a r d a la r i tim so lid ir. T u r k iy la r
m ilod d an oldingi VII asrd a yashagan x o q o nlari Alp Er
T o ‘n g a tim so lida arslo n d an h am kuchli b a h o d ir kishi
siymosini ko'rishadi. «Vahiy»da
arslonsifat ruhga hurm at
b ila n q a r a l a d i . T a n g r i n i n g q o 'l i d a y e tti m u h r b ilan
m uhrlangan bir kitob bo'lib, uni ochish va yechishga qodir
kishilardan biri arslon ismli odamdir. M uhrlarning buzilishi
b ilan T a n g r in in g y o n id a o 't i r g a n t o ' r t j o n d o r - t o ' r t
shohning qiyofasi ochiladi. Birinchi m uh m in g buzilishi bilan
arslonsifat shohning ruhi jon lan ad i va hayotga qaytadi. U
oq otga minib, boshida toj, g'oliblik uchun yo 'lga otlanadi
va unga g 'ala b a buyuriladi.
M u q ad d as kitobda Y a ’ju j - M a ’ju jlar haq id a ham so'z
ketadi. Shayton Iso Masehning tirilish kuni ularni aldab,
zindondan chiqaradi va xudoning aziz xalqiga qarshi jangga
otlan tirad i. T angri o 't yog'd irib , ularni qirib tashlaydi.
Y a ’j u j - M a ’ju j t u r k i y l a r n i n g j a n g o v a r u r u g ' l a r i d a n
hisoblanishi haqida tarix x ab ar beradi. Beruniy Iskandar
Zulqarnaynning tarixiy faoliyati haqida so 'z yuritar ekan,
u q o 'sh n i xalqlarni Y a ’ju j - m a ’ju jlar h u jum idan him oya
qilish uchun devor qurdirganligini uqtiradi. Y a ’ju j-m a’jujlar
beshinchi va oltinchi iqlimda yashovchi sharq turklarining
bir sinfi deb t a ’riflangan. Tarixchi
M u h a m m a d ibn Jarir at
- T abariy esa ozarbayjon hukm dori Y a 'ju j-m a ’jujlar yerini
fath etganini yozadi.
« T a v r o t » d a ja h o n d a g i b a r c h a m illa tla rg a m a n su b
x a l q l a r n i n g
m u s h t a r a k
t u y g ' u l a r i ,
e ’t i q o d
va
t u s h u n c h a l a r in i ifo d alo v ch i riv o y at h a m d a a f s o n a la r
m avjud. S h u lard an biri Olloh to m o n id a n yerga to 'f o n
jo'natilishi hodisasiga bag'ishlangan. Bu voqea m uqaddas
d iniy k i t o b l a r d a n ta s h q a r i , k o 'p l a b ta rix iy
b ad iiy .
51
ju m la d a n , R a b g 'u z iy n in g «Qissasi R a b g ‘uziy», Alisher
Navoiyning «Tarixi anbiyo va hukamo» kabi asarlarida ham
o ‘z ifodasini topgan. «Bibliya»da t o ‘fon hodisasi haqida
quyidagi rivoyat keltirilgan.
To fort. X udovand Nuhgci: «Sen butun xonadoning bilan
k e m a g a k irin g la r. C h u n k i bu n a si ora sidan, M en in g
nazarimda, solih bo ‘Igan yolg ‘iz seni topdim, - dedi.
-
Halol
bo ‘Igan har bir chorva tuyog ‘ining erkak va urg ‘ochi jinsidan
yettita da n, harom bo'lgan ehorvaning erka k va u r g ‘ochi
jinsidan esa ikkitadan olib, о ‘zing bilan kem aga kirgizgin.
Osmondagi parrandalarning ham erkak va urg ‘ochi jinsidan
yettitadan olib kirgizgin, toki butun yer yuzida yashovchi har
x il jonivorlardan tirik qolganlar bo ‘Isin. Chunki y e tti kundan
keyin M en yerga qirq kechayu qirq kunduz davom etadigan
yom g ‘iryog ‘diraman. О ‘zim bunyod etgan barcha mavjudotni
yer yuzidan qirib tashlayman».
Nuh esa Xudovandkeltirgan ham ma narsani bajo keltirdi.
Nuh umrining olti yuzinchi yili, ikkinchi oyining naq о ‘n
yettinchi kunida ulkan tubsizlik buloqlciri bari qaynay boshlab,
osm on qopqalari ochilib ketdi. K etid an yer yu zig a qirq
kechayu qirq kunduz yom g ‘ir yog 'di.
Ana shu kunning о ‘zida Nuh va uning о ‘g ‘illari Som, Xom
va Yofit (Y o fa s), Nuhning xotini bilan uchta kelini hammasi
birga kem aga tushdilar. Ular bilan birga barcha yovvoyi
hayvon, chorva va yerda qimirlovchi m ayda jonivorlar turlari,
shuningdek, barcha parranda turlaridan xilm a-xilpatli qushlar
kemaga kirdilar. H ayot ruhiga ega bo ‘Igan har bir maxluqdan
ju ft-ju ft bo ‘lib, Nuhning oldiga, kem aga о ‘tdilar. Xudo Nuhga
buyurganidek, kem aga kirgan har bir maxluqning erkak va
urg ‘ochijinsidan bor edi. Oxirida Xudovand Nuhning ortidan
eshikni yopib qo ‘ydi.
Oirq kun davomida yer yuzini to ‘Jon bosib, suvlar toshib,
kem aniyerdan yuqoriga ко ‘tardi. Yer yuzini bosayotgan suv
toshqini tobora kuchayib borar ekan, kem a suv yuzida suzib
52
yurar edi. Yer yuzidagi suv toshqini behad kuchayib, osmonu
falak ostidagi baland tog ‘lam ing ham masini qoplab oldi. Suv
toshqini tog'u tepalikdan o ‘n besh gaz yuqoriroq ko'tarilib,
ham m ayoqni ko 'm ib tashladi. Yer yuzida harakat qiluvchi
har bir m a xlu q - pa rran da ham, chorva h a m , y o v v o y i
hayvonlar ham, yerda qimirlovchi m ay da jonivorlar ham,
odamlar ham bir dan halok b o ‘Idi lar. Quruqlikda yashovchi
dimog 'ida hayot nafasi bor bo 'Igan har bir jo n zo t о ‘lib ketdi.
Yerda bor bo 'Igan butun mavjudot qirildi.
O d a m d a n to r tib c h o rv a g a ch a , y e r d a q im ir lo v c h i
m axluq da n to rtib , ко ‘kda uchuvchi qushgacha bari yer
yuzidan qirildi. Faqat Nuh va и bilan birga kem ada bo ‘Iganlar
tirik qoldilar. Yer yuzidagi suv toshqini b iryu z ellik kun davom
etdi.
Demak, «Tavrot» qadimgi turkiylarning h am e ’tiqodi,
t a s a v v u r l a r i h a m d a ta r i x i n i o ‘r g a n i s h d a m u q a d d a s
yodgorliklardan sanaladi. Shu bilan birga qadimgi turkiy
x a lq la r ijo d id a h am t o ‘fon m a v z u s ig a o id r iv o y a t la r
yaratilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: