Alisher navoiy nom idagi samarqand davlat um versiteti a bdu r ash id a b d u r a h m o n o V

«M oniylar tavbanomasi». Besh turli tirik m avjudotga
nisbatan, birinchidan, ikkioyoqliinsonlarga, ikkinchidan, to'rt
oyoqli tirik m avjudotlarga, uchinchidan osm onda p a rvoz
etadigan m avjudotlarga, to 'rtin ch id a n suv ostidagi tirik
m a v ju d o tla rg a , b e sh in ch id a n , su d ra lib y u r u v c h i tir ik
mavjudotlarga nisbatan gunohlarga botib, ushbu besh turli
tirik m avjudotlarni buyugidan to kichigigacha xo 'rla d ik,
nobud qildik, ozor yetkazdik. O 'zim iz gunohli bo'la turib, ey.
39

---

xu d o , en d i g u n o h la r im iz d a n o z o d q ilish in g n i, b iz n i
kechirishingni sendan iltijo qilcimiz.
Ey, xudo, biz so ‘zda va amalda о ‘n turli gunoh sodir etdik,
biz gunohsizlarga tuhmal qildik, yolg ‘on qasamyodlar aytdik,
yolg ‘onlar to ‘qib, insonlarni qatl ettirdik, jodu ishlari bilan
s h u g 'u lla n d ik , n o cho rlarn in g bizga ishonib topsh irg a n
omonatlarini о 'zimizniki qilib oldik, jonzotlarni о ‘Idirdik, qatl
etdik va ко ‘pgiiui Oy va Quyosh xudolariga yoqmaydigan ishlar
qildik va, umuman, yashash hayotimizda ко ‘pgina xatolar sodir
e td ik , a y o lla r n ik ig a о ‘x s h a s h u zu n lib o sla r k iy d ik ,
yoshligim izda yovu zlikka qo
7 
urib, ushbu gunohlarni sodir
etdik. Endilikda gunohimizdan о ‘tishingni, bizni kechirishingni
iltijo qilamiz...
Har kuni Oy xudosiga, muqaddas bitik vapayg ‘ambarlarga
gunohlarimizdan kechishini so ‘rab ibodat qilishimiz kercik edi.
M ana endi о ‘zim iz bilgan va bilmagan holda, turli sabablarga
ко 'ra, ushbu aytilgcmlarni bajara olmadik. Gunohlarimizdan
kechishingni so 'rab, sendan yolvoramiz, gunohlarimizni kech!
Yilda y e tti marta qurbonlik keltirish qonuni m avjud edi.
Yana ibodatxonada o'tirib, har bir qurbonlik uchun ro'za
tutish kerak edi va yana har bir iloh oldida sidqidildan ibodat
qilib, gunohimizdan о 'tishini iltijo qilishimiz kerak edi. Ey,
xudo, ushbu ciytganlaringga rio ya q ilm a g a nim iz uchun
kechirishingni iltim os qilamiz!
Qanchalik yom on xayollarga borishimiz bilan, qanchalik 
madaniyatsiz va yomon so ‘zlarni aytishimiz bilan, qanchalik 
biz qilish kerak b o ‘lm agan ishlarni qilganimiz bilan o 'z
mavjudligim izni y a n a d a qiyinlashtirishim iz, yan a besh 
ilohning nuri bilan oziqlanib, o ‘z tanimiz va ruhimiz bilan 
iblisni sevamiz va o ‘zimizni pastga, yer (d o ‘zax)ga tortamiz. 
S h u n i n g u c h u n ey. x u d o , b iz n in g g u n o h l a r i m i z d a n
o ‘tishingni s o ‘rab iltijo qilamiz va bu gunohlarim izdan 
qutulish uchun ib o d a t qilamiz, bizning gunohlarim izni 
kechirgin!
4»

---

Moniylik she’rlari orasida muallifi n o m a ’lum ehtimol 
xalq og'zaki ijodi namunasi hisoblangan «Tong Tangrisi» 
a lo h id a aham iy atga ega. U n in g tuzilishida n a q o ra tn in g
mavjudligi ushbu she’r moniylar o 'rtasid a keng tarqalgan 
v a o m m a v iy t a r z d a a y t i l a d i g a n m a d h i y a d a r a j a s i g a
k o 't a r i l g a n b o ‘lishi m u m k in , d eg an x u lo s a n i b erad i. 
M ad h iy a n in g asosiy m a zm u n i K un va Oy T a n g rila rg a
m urojaat etish orqali ularni ulug'lashga qaratilgan.
Tong Tangri (si) keldi,
Tong Tangrisining о 'zi keldi.
Tong Tangri keldi,
Tong Tangrisining о 'zi keldi.
Turinglar, barcha beklar, qarindoshlar,
Tong Tangrisini madh etaylik.
Ко ‘ringan Quyosh Tangrisi,
S iz bizni asrang,
Ко ‘ringan О у Tangrisi,
S iz bizni qutqaring.
Tong Tangrisi
Go ‘zed hidli, xushbo ‘y hidli,
Porlagan, yaltiragan.
Tong Tangrisi,
Tong Tangrisi.
J a h o n d a g i k o 'p g in a x alqlarning diniy e ’tjqo d lari va 
m afkurasi m u q ad d as k ito b lar «Avesto» va «Bibliya»da 
umumlashgan. Qadimgi turkiy xalqlarning diniy e ’tiqodi 
va mafkurasi ham bundan mustasno emas.
41

---