Alisher navoiy nom idagi samarqand davlat um versiteti a bdu r ash id a b d u r a h m o n o V



Download 7,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/190
Sana16.03.2022
Hajmi7,93 Mb.
#496288
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   190
Bog'liq
abdurashid abdurahmonov turkiy adabiyotning qadimgi davri

Tabiatdagi и!кап narsa. 
Tirik jo n iv o r la r o rasid a eng 
kattasi - baliq, jonsizlar o rasida - qamish; jonlida baliq 
ulkan, jonsizda qamish y o ‘g ‘on.
D u ny o d ag i eng k a tta tog* - K ap -tau, eng k a tta suv 
M uhit, eng k atta daraxt 
qamish, hayvonlar shohi - sher, 
arslon, qushlardan semurg‘dir. Sem urg‘ningikki boshi bor. 
Bir boshi o d am larg a xos gapiradi, ikkinchisi qushlardek 
kuylaydi. Eng k atta ilon - ajdaho, eng k atta baliq jayin.
Q o‘rqmas sigir. 
Q adim zam o n]ard a Surayyo o ‘n ikki 
yulduzdan iborat ekan. U pay tlard a bahor, yoz b o ‘lmagan, 
faqat boqiy qish h u k m ro n lik qilgan. S h u n d a hayvonlar 
Surayyoni tutish va uni y o 'q o tish g a q a ro r qilishibdi. Ot 
t o i 'tta , tuya esa ikkita yulduzni ushlabdi va uni oyo g ‘ining 
o stig a olib, m a ja q la b ta s h la b d i. O ltitasi esa sigirning 
t u y o q l a r i o s tig a t u s h i b d i . A m m o s ig ir y u ld u z l a r n i
czg'ilamabdi, oltovi ham sog‘-omon qolibdi. Shundan beri 
qish olti oy d av o m cta d ig a n boMibdi. S h u n d a b a r c h a
hayvonlar ajablanishib, sigirdan s o ‘rashibdi.
20


- Nega yulduzlarni qo'yib yubording?
Sigir shunday javob beribdi:
- Issiqda qovjiragandan k o ‘ra, saharlab sovuqda yurgan 
yaxshi.
Shundan beri sigirlar sovuqdan qo'rq ish m as ekan.
ANIM IZM
Animizm (lat. Anim a - jon, ruh
) odam larning tabiatga 
sig‘inishi va unga itoat etishi asosida yuzaga kelgan din shakli 
hisoblanadi. Anima («jon» va «ruh») odam vafot etganidan 
so ‘ng uning joni tabiatdagi jonsiz narsalarga k o ‘chishiga 
inonishdir. Animistik tushunchaga k o 'ra. inson tabiatdagi 
narsa-hodisalar bilan o ‘zini mushtarak holda tasavvur etadi, 
tabiat inson qiynalganida, u ojizlikka tushib qolganida unga 
jonli o d a m d e k y o rd am beradi. T u rk iy xalqlar o ‘rtasida 
saqlangan k o 'p la b afsonalarda animizm tushunchasi o ‘z 
ifodasini topgan. Masalan, o ‘zbek xalq og'zaki ijodidagi «Oq 
b ilakxon» e rta g id a yigit to sh g a aylanishi, «Ochil-ochil 
qamishlar», «Yoriltosh»da qizlarning iltijolari, yolvorishlari 
natijasida mo'jizalar r o ‘y berishi buning yorqin misolidir.
Qadimgi turkiylar tabiat kuchlarida pinhoniy kuch va 
ruhning borligiga ishonishgan. Ularning fikricha, oy, quyosh, 
m om aqaldiroq va chaqm oqlarning ham o ‘z ruhi mavjud. 
G o ‘yo ruhlar erkaklik va ayollik jinsiga mansub edi. Ayol 
ruh malikasi « 0 ‘may» deb atalgan. M ahm ud Koshg'ariy ona 
qornidagi bolalarni 0 ‘may muhofaza qiladi, deb hisoblashi 
ham uning ruhlarga bo'lgan ishonchini k o ‘rsatadi. Yer va 
suvni, ayniqsa. kuchli ruhga ega deb hisoblashgan. Bular 
turkiy qavm lar o ‘rtasida turlicha nom da «Yer-Su», «Yer- 
Sub», «Y er-S uv», «Suv-Yer», «Y ir-Sub», « S u b-Y er» ) 
aytilgan. Qadimda turkiy qavmlar istiqomat qilgan Sibir (Sib­
il) vodiysining nomi ham ana shu muqaddas tushunchalar 
hosilasi bo'lgan degan farazlar mavjud.


Qadimgi turkiy xalqlarga mansub «Odamning yaratilishi» 
afsonasi ham animizm mahsulidir.

Download 7,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   190




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish