G erakl pahlavon b o ‘hb yetishar ekan, arslon terisini
yopinib yurishi T o ‘ng ibn T u rk
ibn Yofas alayhissalom
davrida vahshiy hayvonlaming terisini libos qilib kiyish odat
tusiga kirib qolganligini eslatadi. Geraklning yo'lbars terisini
yopinishi yo'lbarsdek kuchliligining ramzi b o iib , bu
skif-
tu rk iy larn in g o ‘z q ahram o n larid ag i
b aho d irlik n i kuchli
hayvonlar bilan tenglashtirish belgisiga yaqin turadi. Gerakl
chaqaloqligida uning tagiga q o ‘chqor terisini - po'stak n i
t o ‘shab qo'yadilar. Bu belgi ham chorvador skiflarga xos
b o 'l g a n x u s u s i y a tl a r d a n b irid ir. G e r a k l n i n g
b irin c h i
qahramonligi arslonni o ld irishd an boshlanadi. Arslon jud a
katta va og‘ir bo'lgani uchun Gerald uni olishayotgan mahali
k o ‘tarolmaydi. Shunda arslonning terisini boshi bilan shilib
o la d i va o ‘zin in g ustig a y o p a d i. G e r a k l n i n g b u n d a y
qahramonligi go‘yo Alp Er T o 'n g a
arslondan
ham kuchli
bahodir laqabiga sazovordck k o ‘rinadi. Gerakl qilich, kamon
vay o y bilan jangga otlanishida 0 ‘g ‘uz xoqonning o 'rm o n d a
p ay d o b o ‘lgan o d a m x o ‘r, b a h a y b a t yirtqichni y o ‘qotish
uchun y o ‘lga tushishi yoki Alpomish bahodirligini k o ‘ramiz.
H a y o t h a q iq a tig a a s o s la n a d ig a n b o ‘lsak, G e r a k ln in g
kamonsozligi kimmeriy va skif merganlarining umumlashgan
obrazini ham eslatadi. Mirzo Ulug'bekning «To'rt ulus tarixi»
k ito b id a 0 ‘g ‘uzx o n n in g o ‘z o ‘g ‘illariga k a m o n va o ‘q
taqsimlashi voqeasi ham keltirilgan.
B o‘ri totcmi turkiy xalqlar o g ‘zaki ijodida u ru g ‘ boshi,
b a l o - o f a t l a r d a n s a q lo v c h i m a d a d k o r k u c h s i f a t i d a
ulug‘langan. Masalan, « 0 ‘g ‘uznom a»da b o ‘.ri asar syujetini
rivojlantiruvchi asosiy obrazdir.
U qabilaga m a d a d k o r,
g ‘a m x o ‘r, u la rn i o ‘z p a n o h i d a asro v ch i k u ch sifatid a
ko'ringan. Bunday tasvir o ‘zlarini b o ‘ridan kelib chiqqan
deb hisoblovchi ashin u rug‘i bilan b og‘lanadi. H ozirgacha
xalqimiz o ‘rtasida aytilib kelingan « C h o ‘loq b o ‘ri», « B o‘ri
qiz», « B o‘ri» kabi afsonalar va ertaklarda czgulik g ‘oyalari
ifodalangan.
* ------—-
1
17
O 'z a j d o d l a r i n i h a y v o n l a r d a n
k e lib c h i q q a n d e b
hisoblash yoki pahlavonlarini bolaligida kuchli hayvonlar
t a r b i y a s i g a o lib , o n a l i k q il is h in i t a s v i r l a s h s k i f l a r
mifologiyasiga xos b o ‘lgan xususiyatlardan hisoblanadi.
B u n d ay m ifo lo g ik tu s h u n c h a q a d i m s h u n o s l ik d a skif-
hayvonot uslubi deb e ’tiro f etilgan. Skiflar hayotiga tegishli
q ad im iy o b id a la r d a h a m h a y v o n la r tasviri kuzatilgan.
T u rk iy q ab ila va u r u g 'la r tarixiga n aza r tash lan ad ig a n
bo'lsa, tibetlar ota-bobolarim iz erkak m aym undan va ayol
o ‘rm o n
ru hid an , m o ‘g ‘ullar kulrang b o ‘ri va b u g 'u d a n ,
tulislar b o ‘ri va xun am aldorlarining qizidan, ashin u r u g ‘i
xun shahzodasi va u rg ‘ochi b o ‘ridan kelib chiqqanmiz, deb
aytganlar. Enasoy afsonalarida yosh bolalarga b u g ‘u onalik
qilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: