Өзбекстан республикасы жоғары және орта арнаулы білім беру уәзірлігі

Бірінші кезең 
–
 коллективтің қалыптасу сатысы. 
Бұл
 
кезеңде коллек-
тив алдына оқытушы яки тәрбиеші талапты тікелей өзі қояды. Егер талап дұ-
рыс қойылып, оның орындалуы бақылап барылса, онда оқытушы коллектив 
мүшелерін біліп алады, қандай тәрбие методтарын қолдауды анықтап алады, 
оқушылардың кабілетін анықтайды.
Екінші кезең 
–
 коллективтің құрылған сатысы. 
Коллектив дамуының 
бұл сатысында активтер тобы құрылады. Мұғалімнің талаптарын саналы 
түсініп, өздеріне қойған бұл талаптарды активтер тобы коллектив мүшелері-не 
жеткізеді. Оқушылар біртіндеп өзін-өзi басқаруға көшеді. Іс-әрекеттері 
күрделене түседі. Оқушыларға мұғаліммен қатар акивтер өз тарапынан ин-
циатива және белсенділік көрсетіп, тәрбиелік ықпал етіп отырады.
Үшінші кезең 
–
коллективтің eң дамыған сатысы.
Бұл кезеңде кол-
лективте қоғамдық пікір пайда болады. Коллектив мүшелері бірін-бipi қолдап 
отырады. Ортақ коллективтік істер класты қызықтырады. Кез келген оқушы 
туралы кластың дұрыс пікірі болады. Осындай кезеңге жеткен коллектив пе-
дагогикалық тұрғыдан қарағанда толық мағынасындағы коллектив болып та-
былады. Ол коллектившілдікті тәрбиелеу құралы қызметін атқарады және жан-
жақты тәрбие берудің қуатты факторына айналады.
Коллектив дамуының барлық кезеңіндe де педагогикалық бақылау, та-лап 
қою, оқушылардың дербестігін дамыту қатар жүpyi керек. 
3.2.5. Жеке адам мен коллективтің өзара әсері. 
Коллектив туралы мәселеде жеке адам мен коллектив арасындағы қа-рым-
қатынас орталық мәселе болып есептелінеді. Коллективтің жеке адамға
 
тигізетін тәрбиелік ықпалы күшті. Егер коллективпен жеке адамның қaтына-сы 
бұйыру, талқылау, қорқыту, сенімсіздік туғызу, күдіктену формасында 
жүргізілсе, онда коллектив ыдырап көтеді. Жеке адам коллективтен алшақтай 
бастайды, өзін артықша сезінеді, коллективтің жұмысына араласа алмай қа-

---

108 
лады. Сондықтан жеке адам мен коллектив арасындағы қарым-қатынаста зіл-
сіз сөйлеу стилі қолданылуы керек. Тәрбие процесінде оқушыларға жеке-да-ра 
қатынас жасау талап етіледі.
Бұл салада мұғалімнің басты мiндетi – әрбір баланың коллективтегі по-
зициясы қалай болатындығын берiк есте сақтау.
Коллективтiк іс-әрекетте әрбір оқушының іс-әрекеті басқалармен тығыз 
байланыста болады. Мұндай жағдайда коллективизм сезімі туады. Бұл қа-рым-
қатынас басқаның ісіне енжарлық туғызбай, керiсiнше бiр-біріне көмек-тесу, 
өз жолдасының ісiнe қуану не ренжу, мақтану не намыстану сияқты әртүрлі 
қатынастар жүйесін туғызады.
Коллективизм сезімі болған жерде коллективтің жеке адамға және жеке 
адамның коллективке ықпалы күшті болады.