I LL в 0 ‘ L i м milliy iqtisodiyot (makroiqtisodiyot)ning amal qilish V a rivojlanish qonuniyatlari

X u losalar
1. Milliy iqtisodiyot 
ko‘plab o'zaro bogMiq iqtisodiy 
unsurlardan iborat boMgan murakkab iqtisodiy tizimni namoyon 
etadi. Milliy iqtisodiyot, barcha tarmoqlar va sohalarni, mikro- 
va makrodarajadagi iqtisodiyotlarni, funksional iqtisodiyotni, 
ko'plab infratuzilmalarni o ‘z ichiga olgan yaxlit iqtisodiyotdir.
2. Makroiqtisodiyot — bu mamlakat miqyosida moddiy ishlab 
chiqarish va nomoddiy sohalarini bir butun qilib birlashtirgan 
milliy 
va 
jahon 
xo‘jaligi 
darajasidagi 
iqtisodiyotdir. 
Makroiqtisodiyot o‘z ichiga xalq xo'jaligining moddiy va 
nomoddiy ishlab chiqarish hamda xizmat ko'rsatish sohalarini 
oladi.
3. Ko'pgina 
mikroiqtisodiy 
ko‘rsatkichlar 
yordamida 
korxonalar 
faoliyatiga 
baho 
berilib, 
ular 
faoliyatining 
rivojlanish tamoyillari aniqlansa, makroiqtisodiy ko'rsatkichlar 
orqali butun iqtisodiyotning holati uning o'sishi yoki orqaga 
ketishi tahlil qilinib, xulosa chiqariladi.
4 :
Butun 
milliy iqtisodiyotining holatini tavsiflovchi 
muhim makroiqtisodiy ko'rsatkichlar — yalpi milliy mahsulot 
(YaMM), yalpi ichki mahsulot (YalM), sof milliy mahsulot 
(SM M ), milliy daromad(M D), ishchi kuchi bandligi, ishsizlik, 
inflyatsiya va boshqa shu kabilar hisoblanadi.
5. Bozor munosabatlari sharoitida ijtimoiy mahsulot 
tarkibiga faqat tovar shaklida boMib, bozor narxi mavjud 
boMgan yoki, hech boMmaganda, ularni yaratish uchun 
haqiqatda sarflangan xarajatlar miqdori bo‘yicha baholash 
mumkin boMgan mahsulot va xizmatlar kiritilishi mumkin.
6. YalM hajmini topishda sotilgan va qayta sotilgan 
mahsulotlarni ko‘p marta hisobga olishlarni bartaraf qilish 
uchun, xalq xo‘jaligining barcha tarmoqlarida yaratilgan 
qo‘shi!gan qiymatlar yigMndisi olinadi. Qo‘shilgan qiymat -
bu 
korxona 
tomonidan 
ishlab 
chiqarilgan 
mahsulot
437
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qiymatidan mol yetkazib beruvchilardan sotib olingan va 
iste’mol qilingan xom ashyo va materiallar qiymati chiqarib 
tashlangandan keyin qolgan qismining bozor qiymati.
7. Milliy iqtisodiyot rivojlanish darajasini taqqoslash uchun 
yalpi ichki mahsulot (YalM) ko'rsatkichidan foydalaniladi. 
Yalpi ichki mahsulot umumlashtiruvchi iqtisodiy ko'rsatkich 
bo‘lib, u faqat mazkur mamlakat ishlab chiqarish omillaridan 
foydalangan holda mamlakat ichida yaratilgan tovar va 
xizmatlar jami 
qiymatining bozor narxlaridagi 
ifodasini 
namoyon etadi.
8. Milliy hisoblar tizimi asosini yig‘ma balanslar tashkil 
qiladi. Bunga daromad va xarajatlar balansi misol boMishi 
mumkin. Daromadlar xo'jalik birliklari va aholi umumiy 
daromadlari (ish haqi, foyda, daromadlarning boshqa turlari, 
amortizatsiya) summasini aks ettiradi. Xarajatlar to'rtta guruhdan 
iborat bo'ladi: iste’mol, investitsiyalar, davlat xaridi, sof eksport. 
Milliy 
hisoblar 
makroiqtisodiyotning 
me’yordagi 
— 
muvozanatli holatga erishish darajasini aniqlashga yordam 
beradi.
9. YalM uch xil usul bilan hisoblanishi mumkin: 1) 
qo'shilgan qiymatlar bo'yicha yondashuv; 2) sarf-xarajatlar 
bo'yicha yondashuv; 3) daromadlar bo'yicha yondashuv.