I LL в 0 ‘ L i м milliy iqtisodiyot (makroiqtisodiyot)ning amal qilish V a rivojlanish qonuniyatlari

Y a lM n i h isob lash ga sa rf-x a ra ja tla r
b o ‘y ich a yondashuv.
Bunda mazkur yilda ishlab chiqarilgan barcha mahsulot 
(xizmat)lar hajmini sotib olishga qilingan butun sarflar qo‘shib 
chiqiladi. Milliy iqtisodiyotda ishlab chiqarilgan pirovard 
mahsulotlami mamlakat ichida xo‘jalikning uchta subyekti -
430
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

uy xo‘jaIiklari, davlat, tadbirkorlar hamda tashqaridan chet 
ellik iste’molchilar sotib olishi mumkin.
U y xo^jaliklarining is te ’m ol sarflari. 
Bu kundalik ehtiyojdagi 
tovarlarga, xizmatlarga, uzoq muddat foydalaniladigan iste’mol 
buyumlariga va boshqalarga qilinadigan sarflardir.
In v estitsio n sarflar 
tadbirkorlik sektorining asosiy kapitalni 
yalpi jam g‘arishga qiladigan sarflaridir. Investitsion sarflar 
asosan uchta qismdan iborat: a) tadbirkorlar tom onidan 
mashina, uskuna va stanoklarning barcha xaridi; b) barcha 
qurilishlar; v) zaxiralarning o'zgarishi.
Birinchi 
guruh 
elementlaming 
«investitsion 
sarflar» 
tarkibiga kiritilish sababi aniq; qurilishlarning bunday sarflar 
tarkibiga kiritilishi, o ‘z-o ‘zidan aniqki, yangi fabrika, ombor 
yoki elevator qurilishi investitsiyalar shakli hisoblanadi. YalM 
tarkibiga 
tovar 
zaxiralarning 
ko'payishi, 
ya’ni 
ishlab 
chiqarilgan, lekin mazkur yilda sotilmagan barcha mahsulotlar 
kiritiladi. Boshqacha aytganda YalM o'z ichiga yil davomidagi 
zahiralar va ehtiyotlar barcha o'sishining bozor qiymatini 
oladi. Zaxiralarning bu o'sishi YalMga joriy ishlab chiqarish 
hajmi ko'rsatkichi sifatida qo'shiladi.
Zaxiralar kamayganda, bu kamayish YalM hajmidan 
chiqarilishi zarur. Zaxiralarning kamayishi yil davomida milliy 
iqtisodiyotda 
ishlab 
chiqarilgandan 
ko'proq 
mahsulot 
sotilganligini bildiradi. Boshqacha aytganda jamiyat mazkur 
yilda 
ishlab 
chiqarilgan 
barcha 
mahsulotni 
va 
bunga 
qo'shimcha oldingi yillardan qolgan zaxiralarning bir qismini 
iste’mol qilgan bo'ladi.
Milliy hisoblar tizimida YalM ni hisoblashda yalpi, xususiy 
va ichki investitsiyalar tushunchasidan foydalaniladi.