I LL в 0 ‘ L i м milliy iqtisodiyot (makroiqtisodiyot)ning amal qilish V a rivojlanish qonuniyatlari

X u su siy
va ich k i in v e stitsiy a la r 
mos ravishda xususiy va milliy 
kompaniyalar 
amalga 
oshiradigan 
investitsion 
sarflarni 
bildiradi. 
Y alpi in v estitsiy a la r 
o'z ichiga joriy yilda ishlab 
chiqarish jarayonida iste’mol qilingan mashina, uskuna va 
qurilmalarning o'rnini qoplash uchun mo'ljallangan barcha 
investitsion tovarlar ishlab chiqarishni, hamda iqtisodiyotda 
kapital qo'yilm alar hajmiga har qanday sof qo'shim chalarni 
oladi. Yalpi investitsiyalar mohiyatiga ko'ra iste’mol qilingan
431
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

asosiy kapitalni qoplash summasini va investisiyalarning o'sgan 
qismidan iborat bo'ladi. Boshqa tomondan 
sof xususiy ichki
investitsiyalar 
tushunchasi joriy yil davomida qo'shilgan 
investitsion tovarhir summasini tavsiflash uchun ishlatiladi. 
Ularning farqini oddiy misolda ancha aniq tushuntirish 
mumkin. Faraz qilaylik. mamlakatimiz iqtisodiyotida 2004 
yilda 500 mlrd. so'mlik investitsion tovarlar (ishlab chiqarish 
vositalari) ishlab chiqarilgan bo'lsin. Ammo YalMni ishlab 
chiqarish jarayonida shu yili 400 mlrd. so'mlik mashina. 
uskuna va boshqa investitsion tovarlar iste’mol qilingan. 
Natijada bizning iqtisodiyotga 100 mlrd. so'mlik jamg'arilgan 
kapital qiymati qo'shiladi. Shu yili yalpi investitsiyalar 500 
mlrd. so‘mni, sof investitsiyalar faqat 100 mlrd. so‘mni tashkil 
qiladi. Ikki ko'rsatkich o'rtasidagi farq, 2004 yilgi YalM 
hajmini ishlab chiqarish jarayonida qo'llanilgan va iste’mol 
qilingan kapital qiymat ini ifodalaydi.
Yalpi investitsiyalar va amortizatsiya (shu yili ishlab 
chiqarish jarayonida iste’mol qilingan asosiy kapital hajmi) 
o'rtasidagi nisbat, iqtisodiy yuksalish, turg'unlik yoki tanazzul 
holatida joylashganligini tavsiflab beruvchi ko'rsatkich (indikator) 
hisoblanadi.
Yalpi investitsiyalar amoitizatsiyadan ortiq bo'lsa, iqtisodiyot