I LL в 0 ‘ L i м milliy iqtisodiyot (makroiqtisodiyot)ning amal qilish V a rivojlanish qonuniyatlari

3-jadvaI
Y a lM n i h isob lash ga sarflar va daram adlar b o ‘yich a yon dash u v
M illiy m ah su lot hajm ini
sa rfla r su m m asi b o ‘yich a
h isob la sh
M illiy m ah su lot hajm ini
darom adlar su m m asi b o ‘y ich a
h isob la sh
1. Uy xo‘jaliklarining iste’mol 
sarflari
+
1. Daromad bilan bogMiq 
boMmagan sarf va toMovlar 
a) amortizatsiya, b) egri 
soliqlar 
+
+
2. Tadbirkorlarning 
investitsion sarflari 
+
2. Ish haqi 
+
3. Tovar va xizmatlarning 
davlat xaridi 
+
3. Renta toMovlari 
+
4. Chet elliklar sarfi +
4. Foiz 
+
5. Notijorat muassasalari sarfi 
+
5. Foyda
6. Moddiy aylanma vositalar 
zaxirasidagi o ‘zgarishlar
YalM
YalM 
-
YalMni hisoblashda uning tarkibiga kirgan daromadlar va 
daromad bilan bogMiq boMmagan sarflar (amortizatsiya va egri 
soliqlar) ning alohida turlarini toMaroq qarab chiqamiz.
Asosiy kapitalning ko‘pchilik turlarining foydali xizmat 
muddati uzoq davrni tashkil qiladi. Investitsion tovarlami 
sotib olishga qilinadigan sapflar va ularning unumli xizmat 
muddati amalda bir davrga to ‘g‘ri kelmaydi. Shu sababli 
korxonalar investitsion tovarlapning foydali xizmat muddatini 
hisoblaydi va ularning umumiy qiymatini butun xizmat 
muddatiga teng taqsimlaydi. Asosiy kapitalning yil davomida
435
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ishlab chiqarish jarayonida icteymol qilingan va yaratilayotgan 
mahsulotga ko'chgan qiymati 
amortizatsiya ajratmasi 
deyiladi. 
Amortizasiya ajratmasi asosiy kapital turlari bo'yicha har yili 
ajratib boriladi. Masalan, to'quv dastgohining qiymati 5 mln. 
so'm . xizmat muddati 10 yilga teng. Yillik amortizasiya 
ajratmasi 0,5 mln. so'mni (5:10) tashkil qiladi.
Amortizatsiya ajratmasi shu yil ishlab chiqarilgan mahsuloi 
(YalM) qiymati tarkibiga ishlab chiqarish xarajatlari sifatida 
kirib, mahsulot sotilishi natijasida pul shaklida qaytib keladi va