O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

Fizik kattaliklarining etalonlari

Fizik kattaliklarning etalonlari – ishchi o‘lchov vositalariga 

uzatish maqsadida ko‘rsatish yoki saqlash tushuniladi.

Hozirgi paytda mamlakatimizda 130 fizik kattaliklar etalon-

lari mavjud. Etalonlar bir qator ko‘rsatkichlarga qarab tavsiflana-

di. Etalonlarning birlamchi va ikkilamchi turlari mavjud. 

Birlamchi etalonlar nihoyatda aniq qiymatlarga ega.

---

8

Ikkilamchi etalonlarga ishchi va solishtiruvchi etalonlar kira-

di.

1.3.  O‘lchash vositalarining klassifikatsiyasi

O‘lchash – me’yorlashtirilgan metrologik tasniflanishiga ega 

bo‘lgan o‘lchash texnik vositalari yordamida amalga oshiriladi.

Mo‘ljallanishi bo‘yicha o‘lchash vositalari quyidagi guruhlar-

ga: o‘lchov, o‘lchov o‘zgartirgichlari, o‘lchov asboblari, o‘lchov 

informatsion tizimlari va o‘lchov qurilmalariga bo‘linadi.

O‘lchov o‘zgartirgichlari – o‘lchash vositasi bo‘lib, o‘lchash 

haqidagi ma’lum idrok etish uchun qulay shaklda uzatuvchi quril-

madir.

O‘lchov o‘zgartirgichlari kirish va chiqish signallariga bog‘liq 

holda: a) analogli o‘lchov o‘zgartirgichlari va b) raqam-analog-

li o‘lchov o‘zgartirgichlariga bo‘linadi (kirishda kodlangan signal, 

chiqishda esa analog signal).

O‘lchov asbobi – bu o‘lchov vositasi bo‘lib, o‘lchov ma’lumotini 

kuzatuvchiga qulay holda uzatib beruvchi qurilmadir. Masa-

lan, milli ko‘rsatkichli elektr o‘lchov asbobi. Raqam yordami-

da o‘lchov ma’lumotini uzatuvchi asbob, raqamli o‘lchov asbo-

bi deyiladi.

O‘rnatish usuliga ko‘ra o‘lchov asboblari statsionar va nostat-

sionar (ko‘tarib yuriluvchi) turlariga bo‘linadi.