O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti s. Nasritdinova, M. Tursunova

Biznes etikasi va ma’naviyatining kommunikativ tomonlari
. 
Kommunikatsiya deganda kishilar o‘rtasida ma’lumotlar almashinish 
jarayoni tushuniladi. Shuni tushunish zarurki, bu yerda biz bir tilda 
gapiruvchi, faol subyekt sifatida ishtirok etuvchi va muloqot paytida bir-
biriga ta’sir etuvchi ikki individning munosabatiga duch kelamiz. 
Bunday holat ikki moslama o‘rtasida ma’lumot almashinish jarayonida 
sodir bo‘lmaydi. L.S. Vigotskining fikriga ko‘ra, fikr hech qachon
so‘zning to‘g‘ridan-o‘g‘ri ma’nosiga teng bo‘lmagan 
1
. Shuning uchun 
muloqotda ishtirok etuvchilarning nafaqat leksik va sintaktik tizimlari 
bir xil bo‘lishi, balki muloqot jarayonini ham bir xil tushunish talab 
qilinadi. Bu esa, ma’lum faoliyatning umumiy tizimiga kommuni-
katsiyani kiritish holatida amalga oshishi mumkin.
Bundan tashqari, kishi kommunikatsiyasi jarayonida o‘ziga xos 
bo‘lgan kommunikatsion to‘siqlar paydo bo‘lishi mumkin. Bu to‘siqlar 
ijtimoiy psixologik xususiyatga ega. Bir tomondan, bu to‘siqlar ijtimoiy, 
siyosiy, diniy, kasbiy farqlar bilan o‘zaro bog‘langan bo‘lib, bir 
1
Виготский Л.С. Избрание психологические исследования. – M., 1956. 

---

24 
tushunchani har xil talqin qilishga olib keladi. Ikkinchi tomondan, mu-
loqotga kiruvchilarning individual, psixologik xususiyatlari, ya’ni uyat-
chanlik, tortinchoqlik kabi yashirin xarakteri, muloqotga tez kirisha ol-
masligi, shuningdek, o‘zaro nizo, bir-birini ko‘rolmaslik kabi to‘siqlar 
bunga sabab bo‘lishi mumkin.
Kommunikatordan chiqadigan ma’lumot ikki xil, ya’ni undovchi va 
ta’kidlovchi bo‘ladi. Undovchi ma’lumot buyruq, maslahat, iltimos 
tarzida ifoda etiladi. U biror bir harakatni rag‘batlantirishga qaratilgan 
bo‘ladi. Undovning bir nechta turi mavjud, masalan, faollashtirish (beril-
gan yo‘nalish bo‘yicha harakat qilishga undash), interdiksiya (istalma-
gan faoliyat turlarini taqiqlash), muvozanatni buzish (sherikning ma’-
lum bir harakat shakllarini buzish); 
–