183
балықшылық колхозларыныӊ экономикалық мәселелери. – Нөкис, 1960; Сагитов Н.,
Баймуратов А. Көллеримиздиӊ байлықларына дыққат ҳәм ғамхорлық. – Нөкис, 1978; и др.
3.
Уббиниязов Ж. Туслик Аралда балық аулаушылық ҳамь балық санаатын
рауажландырыудынг гейпара маселелери. – Нокис, 1961. – 10-б.
4.
Бекимбетов-б. История общественно-политического движения за
спасение Аральского
моря. Дисс. на соискание. .. к.и.н. Нукус, 2007.
5.
Есбергенов Х. Ардақлы азамат. – Нөкис, 2009. – 5-б.
6.
Уббиниязов Ж. Туслик Аралда балық аулаушылық ҳамь балық санаатын
рауажландырыудынг гейпара маселелери. – Нокис, 1961. – 19-б.
7.
Қарақалпақстан жаӊа тарийхы. – Нөкис, 2003. – 266-б.
МУЛЬТИМЕДИА ТИЗИМИНИНГ КОНЦЕПТУАЛ МОДЕЛИ
С.С.Бекназарова – т.ф.д., доцент, Аудиовизуал технологиялар кафедраси профессори,
М.К.Жаумытбаева – магистр
Мухаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети.
saida.beknazarova@gmail.com
Дискрет- узлуксиз тизим-табиатан турли кўплаб элементлардан (матн, овоз, аудио,
видеолавҳа ва ҳаказо), хусусан, ҳолати узлуксиз жараёнлар билан ифодаланувчи,
чекланган
муддатли ва элементли тизимни таҳлили учун ҳодиса таъсир вақтининг муҳим бўлмаган
ҳолатларини дискрет жараёнлар билан ифодаловчи параллел ва тармоқланган динамик тизим
ҳисобланади.
Мультимедиа
тизимлари
жамиятда
ахборот
ресурсларидан
фойдаланиш
жараёнларининг зарурий таркибий қисми ҳисобланиб, уларнинг ривожланиш даражаси касбий
билимларнинг ошиши изчиллиги даражаси билан ифодаланади. Ўзига ҳос хусусиятларининг
тавсифларини хисобга олиш ҳамда ишлаб чиқилган моделлар ва мультиконтент синфини
шакллантириш ва муаммоларни ечимини топиш усулларни қўллаш
имконини берадиган
мультиконтентларни ўрганиш индивидуал траекториясини шакллантириш концепциясига
асосланган мультимедиа тизимнинг TIAV- дискретли-узлуксиз жараёнларини муаммоли-
йўналтирилган бошқариш тизими ёрдамида шаклланган дастуравий модулларни синтез қилиш
алгоритми 1-расмда келтирилган.
Тизимдаги муқобил қарорларнинг бошланғич
кўплигини
шакллантириш
имкониятини
амалга
ошириш учун меъёрий маълумотлар ҳамда эксперт
баҳолари йиғилади.
Кейин эса экспертларнининг
баҳоларига ишлов бериш кичик тизими экспертларнинг
келишилган фикрларини ҳамда уларнинг компетентлик
даражасини
ҳисоблайди
ва
у
ўз
навбатида
келишилинмаганлик пайдо бўлган тақдирда ишончсиз
маълумотларни ажратиб олиш имконини беради.
Кичик тизимни фаолиятини натижаси - бу
мультиконтентлар
ўртасидаги
алоқаларнинг
чамбарчаслиги коэффициеннинг матрицаси [2].
Муқобил қарорларнинг бошланғич кўплигини
шаклланиши ўзаро таъсир
этувчи мультиконтентлар
моделини қўллаш орқали амалга оширилади. Кейин
ўрганишга мўлжалланган мультиконтентлар синфини
танлови амалга оширилади. Муваккат мантиқий
фикрдан
фойдаланиш
ўз
навбатида
жоиз
мультиконтентлар синфини шакллантиришга имкон
беради ва у мультиконтентларни ўрганишнинг
мантиқий қарама-қаршиликсиз кетма-кетлигини англатади.
Ўрганишнинг вақт оралиғи-
нинг чекланишини инобатга олган ҳолда олинган натижаларни оптимизациялаштириб
мультимедиа тизим ўрганишнинг оптимал индивидуал траекториясини шакллантиради ва у ўз
навбатида квалификацион характеристикасининг талабларини қониқтириш имконини беради.
Тизимнинг фойдаланувчилари бу: ўрганувчилар, ўқитувчилар,
экспертлар, администратор.
184
Кириш хуқуқларини ажратиш ҳамда маълумотларни ўзгартириш функционал вазифалар
ва мультимедиа жараёнини бошқариш даражалари асосида амалга оширилади. Ишлаб чиқилган
моделларга асосланиб ва улар устида мультиконтентларни ўрганиш индивидуал
траекториясини шакллантириш концепциясини қуриб мультиконтентлар индивидуал синфини
шакллантириш автоматлаштирилган тизими синтези амалга оширилади. Таклиф этилган
мультиконтенлар синфи қуйидаги хусусиятлар билан бир биридан фарқ қилади: ноёблик,
оптималлик
ни мавжуд эмаслиги, динамиклик, тавсифни тўлиқ эмаслиги, ташкилий тизим.
Индивидуал ўрганиш учун мўлжалланган мультиконтент синфини шакллантириш
масалаларини ечиш усуллари ва ишлаб чиқилган моделларни амалда қўллаш ҳамда
келтирилган хусусиятларни ҳисобга олиш имконини берадиган концептуал тизим бу
қарорларни қабул қилишни қўллаб-қувватлаш тизимидир. Ўқишнинг вақтдаги
интервалларнинг чекланишини ҳисобга олган ҳолда мультимедиа тизим ўрганишнинг оптимал
индивидуал траекториясини шакллантиради ва у квалификацион
характеристикасининг
талабларини қондирилишига имкон беради [1].
Мультимедиа кўрсаткичларининг қийматини қайд этиш имконияти мавжудлиги билан
фарқ қилувчи мультимедиа жараёнларни бошқариш тизимидаги автоматлаштирилган
қарорларни қабул
қилишда
зарур
бўлган
маълумотларни формаллаштириш
ва
типизациялаштириш модели баён этилган.
Таклиф этилган моделларга мувофиқ алгоритм ёрдамида
дастуравий реализация
ўтказилган, мультимедиа тизимнинг дастуравий таъминотни яратилиши баён этилган,
медиатаълим жараёнини иқтисодий самарадорлиги ҳисоблаш амалга оширилади.
Do'stlaringiz bilan baham: