Urganch davlat universiteti bioinjeneriya va oziq-ovqat xavfsizligi fakulteti «biotexnologiya»

Mavzu: Entomopatogen bakteriyalarni o’stirish usullari hamda oqsilli 
moddalarni ajratib olish. 
Ishdan maqsad:
 
Entomopatogen bakteriyalarni o’stirish usullarini o`rganish. 
Oqsilli moddalarni ajratib olishni o`rganish. 
Kerakli reaktiv va uskunalar:
Elektr qizdirgich, termostat, elektiv muhitli ozuqalar. 
Tarozi, quritish shkafi, pH metr, achitqi, NaOH, HCl kislota 
Ishning nazariy qismi:
 
O‘simliklarni Basillus thuringiensis
 
turiga mansub spora-
kristall hosil qiluvchi entomopatogen bakteriyalar asosida yaratilgan mikrob 
insektitsid preparatlari 160 turdan ortiq zararkunanda hasharotlarga entomotsid 
ta’sir etish xususiyatiga egadir. Hasharotlar organizmi bu insektitsidlarga qarshi 
deyarli moslasha olmaydi. Shuningdek, ular ekologik zararsiz, issiq qonli 
hayvonlarga, baliqlarga va insonlarga salbiy ta’sir ko‘rsatmaydi. Materiallar va 
asbob uskunalar: Bakteriyalarni o‘stirish uchun peptonli ozuqa muhiti, Basillus 
thuringiensis bakteriyasining vegetativ kulturasi, yorug‘lik mikroskopi, kulturalarni 
o‘stirish uchun termostat, pH-metr. 
Ishning borishi:
Hasharotlar organizmidan kulturalarni Skring usulida ajratib 
olinadi. Bunda uning tanasining usti qismi sterilizatsiya qilinadi va uning oshqozon-
ichak sistemasidan mikroorganizmlar qattiq ozuqa muhitiga ekib olinadi. Keyin 
undan o‘sgan har bir alohida koloniyalarni alohida-alohida ajratib, ekib olinadi. 
Ularni biokimyoviy testlar orqali identifikatsiya qilinadi. Bassillus thuringiensis
 
entomoрatogen bakteriyasi peptonli agar (PA) ozuqa muhitida 72 soat o‘stiriladi. 
Bunda kulturalar 750 ml sig‘imli kolbalarda 100 ml suyuq ozuqa muhiti solib 48-72 
soat mobaynida minutiga 180 marotaba tebranadigan (180 tez/min); chayqatgichda, 
27-28°C haroratli xonada o‘stiriladi. Tirik hujayralar miqdori qattiq agarli muhitda 
o‘sgan alohida koloniyalar
soniga qarab hisoblanadi. Spora-kristallar nisbati 
bo‘yalgan mazokda taqqoslab o‘rganiladi. Hujayralar soni Goryayeva kamerasi 
yordamida sanab o‘rganiladi. Bakterial kulturalarning rivojlanishi davomida ozuqa 

---

muhitida pH ko‘rsatkichini o‘zgartirishi kultural suyuqlikda har 24-,36-, 48-,60-,72-
soatda tekshiriladi. 
Basillus 
thuringiensis
 
bakteriyasining 
zararkunanda 
hasharotlarga 
entomoрatogen ta’sirini o‘rganish uchun: kulturalar entomoрatogen ta’siri 
qo‘ng‘izlarda umumiy qabul qilingan usul yordamida o‘rganiladi. Qo‘ng‘izlarning 
o‘rtacha og‘irligi 50 mg. Kultura susрenziyasi (spora-kristalli aralashmasi, 2,0 x 
mln. hujayra/ml) 3 g; miqdoridagi qo‘ng‘izlar quruq ozuqasiga 1 ml qo‘shildi va 
petri chashkasiga aralashtirib solinadi. Har bir petri chashkasiga 10 tadan qo‘ng‘iz 
solinadi. Har bir рreрarat faolligi 30 ta qo‘ng‘izda, nobud bo‘lgan qo‘ng‘izlar 
sonining nazorat oziqa muhitiga nisbatan o‘zgarishi 7 kungacha kuzatiladi. 
Basillus thuringiensis
 
bakteriyasi shtammlari morfokultural, fiziologik va 
biokimyoviy xususiyatlarini o‘rganish uchun: bakteriyalar o‘lchami va uning kristall 
oqsilli yig‘indisi va sporalari o‘lchami okulyar mikrometrda o‘rganiladi. Bundan 
tashqari bakteriyalar harakatchanligi ularni yarim suyuq ozuqa muhitiga ekish 
orqali aniqlanadi. Ushbu ozuqa muhitida o‘sgan kulturalarning quyidagi 
xususiyatlari o‘rganiladi: рarda hosil qilish xarakteri, ozuqa muxitining rangini 
o‘zgartirishi (tiniqsizlanishi), qoldiq xarakteri, uning rangi va konsistensiyasi; o‘sish 

---

xarakteri, shakli, yuzasi, relefi, konsistensiyasi; atsetil-metil-karbonol hosil qilishi 
aniqlanadi.