Urganch davlat universiteti bioinjeneriya va oziq-ovqat xavfsizligi fakulteti «biotexnologiya»

Tuproq na’munasini olish
Sanitar bakteriologik tekshirish uchun tuproq na’munasi qo’yilgan maqsad asosida 
tekshirilayotgan uchastkani ma’lum kvadratlaridan (5 x 5 m. kam bo’lmaslik kerak) 

---

“konvert” usulida (4 ta na’muna diagonal bo’yicha va 1 ta markazdan) olinadi. 
Na’munalar tuproqni 20-30 sm. chuqurlig’idan 200 g, tuproqni bakteriologik 
ifloslanganini aniqlash uchun esa 20 sm chuqurlig’idan olinadi. Olingan na’munalar 
maxsus steril idishlarga solinib laboratoriyaga jo’natiladi. Tuproq na’munalari zarur 
sharoit kelib chiqqanda 24 soat muzlatkichlarda saqlanishiga ruxsat beriladi. 
Tuproqni tekshirish uchun tayyorlash.
Beshta nuqtadan olingan tuproq 
na’munalari maxsus idishda aralashtirilib undan 10 -30 g tortib olinadi va 1 : 10 
nisbatda sterillangan vodoprovod suvi bilan tuproq suspenziyasi tayyorlanadi (10 g 
tuproq + 100 ml suv). Bu asosiy suspenziyadan qo’yilgan maqsad asosida 
suyultirilgan (10
-2
, 10
-3
, 10
-4
, 10
-5
va x.) na’munalar tayyorlaniladi. Tuprqni sanitar- 
mikrobiologik baho berishda tuproqdagi UMS va SKB koli-titri va perfringensni titri 
aniqlanadi.Tuproqdagi umumiy mikroblar sonini topish –ohirgi 2 ta suyultirilan 
na’munadan oziqli muhitning yuzasiga 0,1 ml olinib shpatel bilan (GPA yoki suslo-
agarga) ekiladi. Ekilgan ekma 48 soat termostatda saqlanib, oziqli muhitlarda o’sib 
chiqqan koloniyalar soniga qarab 1 g turoqdagi UMS topiladi. Masalan 10
-4 
nisbatda 
suyultirilgan na’munadan ekilgan chashkada 41 koloniya topildi, 10
-5 
dan esa 33. 
Tuproqni koli-titri va perfringensni titrini aniqlash
Tuproqni koli yoki perfringens titri deb, bitta ichak tayoqchasi yoki 
perfringens topilgan tuprqni eng kam miqdoriga aytiladi. Tuproqdagi ichak 
tayoqchasini koli –titrini aniqlashda elektiv muhitlar ishlatiladi. Bu muhitlar tarkibi 
qo’shimcha mikroblarni o’sishini to’xtatib qo’yuvchi o’t saprosi, gensian violet 
tutadi, lekin ichak tayoqchasini o’sishiga to’sqinlik qilmaydi. Eng ko’p 
qo’llaniladigan suyuq Kissler muhiti xisoblanadi, uning tarkibida yuqorida aytilgan 
kompanentlardan tashqari E. coli bijg’itib gaz hosil qilishi uchun pepton va laktoza 
tutadi. Gaz hosil bo’lganini aniqlash uchun muhitga bir tamoni payatlangan shisha 
po’kak solib qo’yiladi, hosil bo’lgan gaz po’kakga yig’iladi. Tuproq 
suspenziyasining suyultirilganidan 1 ml dan Kessler muhiti bo’lgan probirkalarga 
ekiladi va termostatda 43°C da 48 soat davomida saqlanadi. 48 soatdan keyin Kissler 
muhiti ko’zdan kechiriladi va musbat reaksiyali probirkalar (E. coli muhitda gaz 

---

hosil qilib, loyqatib o’sadi) ajratib olinadi va Endo muhitiga musbat na’munalardan 
qayta ekiladi va termostatga 37°C 24 soatga qo’yiladi. Muhitda to’q qizil metal 
singari tovlanib turgan koloniyalar hosil bo’lsa va surtma tayyorlanib bo’yab 
ko’rilganda gram manfiy tayoqchalar topilsa E. coli deb xulosa qilinadi. Keyinchalik 
suvning koli-titrini aniqlashda qo’llaniladigann sxema bo’yicha analiz o’tkaziladi va 
tuproqni koli titri topiladi. Tuproq suspenziyasining perfringens-titrini topish uchun, 
turli darajada suyultirilgan suspenziyadan 1 ml ( sporsiz bakteriyalar o’smasligi 
uchun suyultirilgan tuproq suspenziyasi 80°CV da 10-15 minut qizdiriladi) dan 
yog’siz, steril sut yoki tayyorlangan temir sulfitli Vilson-Bler muhit quyilgan 
probirkalarga yex tempore (tezlikda) ekiladi. Bu ekmalar 43°C da termostatda 24-
48 soat davomida saqlanadi, so’ng sutning chirishi yoki Vilson-Bler muhitining 
agarli ustunchasida hosil bo’lgan Cl. perfringens qopa koloniyalarga ko’ra xulosa 
chiqariladi. Koloniyalardan surtmalar tayyorlanib, Gram usuli bilan bo’yaladi. 
Mikroskop ostida ko’rilgandan so’pg, perfringens titri aniqlanadi.