Conference Paper

(
NPR66PL, NQR71PL
) 
икки дисклиси эса катта 
вазндаги юк ташувчи автомобилларда ишлатилади (FVR 23M, FTR 33H, FVR 33G, FVR 
33P, FVR 24G, FVZ 24S). 
Илашиш муфтаси юритмасининг тури бўйича механик, пневматик, бўлиши 
мумкин. Кичик ва ўрта вазнда юк кўтарадиган автомобилларда механик ва гидравлик 
турлари қўлланилади. Катта вазндаги юк автомобилларида ўзаро–уйғун, механик–
пневмо кучайтиргичли ишлатилади. 
1-жадвал 
№ 
Агрегат 
ёки узел 
номи 
Носозликлар 
миқдори 
Умумий 
бузулишга 
нисбатан, % 
Илова 
1 
Газ тизими 
96 
23.8 
Цлиндир каллаги, тирсакли вал, 
компютер тизими 
2 
Тормоз 
тизими 
81 
20.1 
Накладка, поршен, манжелтлар 
3 
Электр 
жиҳозлари 
77 
19.1 
Генератор, стартер, генератор 
тасмаси 
4 
Илашиш 
муфтаси 
62 
15.3 
Фрикцион дисклар 
5 
Узтмалар 
қутиси 
45 
11.1 
Узатмалар қутисининг троси 
6 
Бошқа 
қисмлар 
42 
10.4 
Кузов, совитиш тизими, рул 
бошўқармаси 
Жами 
403 
100% 
- 
Қайд этилган талабларнинг қондирилиши узатмалар қутисининг сархиллигини 
орттиради, натижада уни ўрганишда муаммолар пайдо бўлади. 
Шунинг учун уларга умумий бўлган хусусиятларни аниқлаб, узатмалар қутисини 
саралаш керак. 
Узатиш сонини ўзгартириш услуби бўйича узатмалар қутиси поғонали, 
поғонасиз, ўзаро-уйғун бўлиши мумкин. Халқ хўжалигида ишлатилаётган 90 % дан 
ортиқ енгил ва юк автомобилларида поғонали қутилар қўлланилади. Поғонали 

---

Техник ва технологик фанлар со
ҳ
аларининг инновацион масалалари. ТДТУ ТФ 2020 
47 
узатмалар қутиси конструктив схемасининг тури бўйича қўзғалмас ўқли, планетар, 
ўзаро-уйғун бўлиши мумкин. Қўзғалмас ўқли узатмалар қутиси бирламчи, иккиламчи 
ва оралиқ ўқларнинг фақат ўз ўқи атрофида айланиши билан характерланиб нисбий 
ҳаракат мавжуд эмас. 
Юқорида келтирилган малумотлардан намоён бўлмоқдаки, автобусларнинг 
кўпроқ бузилишига сабабчи бўлаѐтган қисмларига; 1-газ тизими; 2-тормоз тизими; 3-
электр жиҳозлар; 4-илашиш муфтаси;5-узатмалар қутиси; 6- кузов, совитиш тизими, 
рул бошўқармаси каби агрегатлар киради. Кузатувлар шуни кўрсатдики, ҳозирги кунда 
ишлатилаѐтган «ISUZU» автобусларнинг ишончлилик даражасини кўп жихатдан газ 
тизими белгилаб бермоқда. 
Қўзғалмас ўқли, поғонали қутилар ўз навбатида икки валли, уч валли ва кўп 
валли бўлиши мумкин. Икки валли узатмалар қутиси асосан олдинги ғилдираги етакчи 
ва бошқарилувчи, ҳамда орқа ғилдираги етакчи ва двигатели орқада жойлашган 
автомобил ва автобусларда қўлланилади. Уч ва кўп валли узатмалар қутиси двигатели 
олдинда ва етакчи ғилдираги орқада жойлашган ҳамма юк автомобиллари ва 
автобусларда қўлланилади. 
Юқорида қайд этилган фикирларда намоѐн бўлдики, «ISUZU» автобусларини газ 
ѐнилғисига ўтказиш хар томонлама қулай ва бир қанча кўрсаткичлари бўйича шахар 
шароитига мос тушади. Лекин баъзи масалаларни хал этишда, назарий ва амалий 
изланишлар олиб борилиб газ ѐнилғисига ўтказишдаги муаммоларни юзага келаѐтган 
конструкцион ва технологик носозликларни йўқотиш йўлларини излаш талаб 
этилмоқда. Шу сабабли келгуси изланишларимизни бундай носозликларни бартараф 
этиш чора тадбирдарини ишлаб чиқишга сарфлаймиз.