Conference Paper

Хулоса - 
қилиб шуни айтаманки автомобиль йўлларининг фойдаланиш муддатини 
ошириш учун йўл тўшамаси конструкциясини тўғри танлаш ва асослаш мақсадга 
мувофиқдир. Маҳаллий қурилиш материалларидан ва замонавий илғор 
технологияларидан фойдаланиб йўл қурилса юқори сифат,ҳамда иқтисодий 
самарадорликка эришамиз.
Фойдаланилган адабиётлар: 
1. ШНК 2.05.02-07, “Автомобиль йўллари” 
2. МКН 46-2008 “Нобикр йўл тўшамасини лойиҳалаш бўйича йўриқнома” 
3.ИҚН 14-2010 “Умумий фойдаланишдаги автомобил йўлларининг транспорт 
фойдаланиш ҳолатини баҳолаш бўйича йўриқнома”. 
4.Х.Саидов, Т.Ж. Амиров, Х.З. Ғуломова; Автомобил йўллари: Материаллар, 
қопламалар, сақлаш ва таъмирлаш / Т.: Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий 
кутубхонаси нашриёти, 2010 й. -454 б. 
5. Қ.Х. Азизов. Ҳаракат хавфсизлигини ташкил этиш асослари. Т., «Фан ва
технология», 2009 - 244 бет. 
“ISUZU” АВТОБУСИНИНГ ИЛАШИШ МУФТАСИНИ ЭКСПЛУАТАЦИОН 
ИШОНЧЛИЛИГИНИ ТАДҚИҚ ЭТИШ. 
Ёдгоров Ж. 
ТАЙЛҚЭИ 
 
Хозирги кунда Самарқандда ишлаб чиқарилаѐтган «ISUZU» автобуслари ва шу 
русумдаги автомобиллар ўзбек ва япон мутахасисларининг махсули бўлиб, ички 
бозорни таминлашда жуда катта хисса қўшмоқда. Бу корхона хозирги кунда 10 дан 
ортиқ турдаги автомобилларни ишлаб чиқармоқда ва шу билан бирга завод жамоаси 
мамлакатимиз автохўжаликлари учун замонавий, халқаро экологик андозаларга жавоб 
берадиган янги автобуслар ва юк автомобилларининг ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш 
устида жиддий изланишлар олиб бормоқда. 
Автобусларнинг ишончлилик даражасини янада ошириш мақсадида бир қанча 
илмий изланишлар олиб борилмоқда. 
Илашиш муфтасига қўйилган талаблар унинг ҳар хил шароит учун турли 
хилларининг келиб чиқишига сабаб бўлди. Илашмани батафсилроқ ўрганиш учун 
унинг 1-расмдаги таснифини кўриб чиқамиз. Иш жараёнининг хусусияти бўйича 
етакловчи ва етакланувчи қисмлари муқим туташган ва муқим туташмаган бўлиши 
мумкин. Автоматик трансмиссияга эга (гидротрансформаторли) автомобиллардан 
ташқари, ҳаммасида муқим туташган илашиш муфтаси ишлатилади. Бу 
турилашмаларда етакланувчи ва етакловчи қисмлар автомобилни жойидан 
қўзғатилганда, узатмадан узатмага ўтганда ва тормозланиш жараёнидагина ажратилади. 
Муқим туташмаган илашмаларда эса двигател тирсакли валининг кичик бурчак 
тезлигида етакланувчи ва етакловчи қисмлари ажралган бўлиб, тезлик ортганда 
автоматик равишда қўшилади. 
Ишқаланувчи юзаларни бир–бирига сиқиш усули бўйича пружинали (1-расм, а); 
электромагнитли (1–расм, в); ярим марказдан қочирма; марказдан қочирма турлари 
бўлиши мумкин. Етакланувчи ва етакловчи дискларни пружина ёрдамида сиқиш усули 
энг кўп тарқалган. Сиқувчи пружиналар доира бўйлаб бир ёки икки қатор жойлашиши 
мумкин. Бундан ташқари, цилиндрик, конуссимон, диафрагмасимон, пружина илашма 
ўқи бўйлаб жойлашиши ҳам мумкин. Ярим марказдан қочирма турида эсасиқувчи куч 
пружина ва юкчаларнинг марказдан қочирма кучлариданиборатдир. Марказдан 
қочирма ва ярим марказдан қочирма турлари ҳозиришлатилмайди. 

---

Техник ва технологик фанлар со
ҳ
аларининг инновацион масалалари. ТДТУ ТФ 2020 
46 
Етакланувчи ва етакловчи қисмлар орасидаги боғланиш турига қарабилашиш 
муфталари фрикцион (1-расм, а). Фрикцион илашмада моментиккита дискнинг 1,2 бир–
бирига ишқаланиши ҳисобига узатилади. Илашишмуфталарининг ишқаланувчи 
қисмлари дискли, конусли, махсус бўлишимумкин. Бугун нафақат дискли илашмалар 
ишлатилади. 
1-расм. Илашиш муфтасининг сехематик кўриниши 
Дискларнинг сони бўйича бир, икки, кўп дискли бўлиши мумкин. Бир дискли 
илашма автобусларда («ISUZU» SAZ NP.37, «ISUZU» SAZ NP.21), кичик ва ўрта 
вазнда юк ташувчи автомобилларда