Conference Paper

 
Reference list: 
1. Heick, T. (2016), “12 Barriers to innovation in education”, TeachThought. available at: 
www.teachthought.com/the-future-of-learning/disruption-innovation/12-barriers-innovation-
education/ (accessed March 12, 2020). 
2. Ni, A. (2013), “Comparing the effectiveness of classroom and online learning: teaching 
research methods”, Journal of Public Affairs Education, Vol. 1 No. 19, pp. 199-215. 
(accessed March 6, 2020). 
3. OECD (2014), Measuring Innovation in Education: A New Perspective, OECD 
Publishing, Paris, available at: http://dx.doi.org/10.1787/9789264215696-en (accessed 
March 11, 2020). 
4. Rushkoff, D. (2010), Program or be Programmed. Ten Commands for a Digital Age, OR 
Books, New York, NY (accessed March 16, 2020). 
ОЗУҚА ТАЙЁРЛАШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ЎРГАНИШ
Чориев Р.М. 
ТДТУ Термиз филиали 
 
 Мақолада дағал хашак тайёрлаш техник воситаларнинг баъзи асосий 
ўлчамлари назарий ва экспериментал йул билан ўрганиш натижалари келтирилган. 
В статье приведено результаты теоретических и эксперментальных 
иследованиях технических средствах для приготовления грубых кормов.
Ўзбекистон 
Республикасининг 
Биринчи 
Президенти 
И.Каримов 
ўз 
маърузаларида таъкидлаганларидек, саноат билан бир қаторда иқтисодиётимизнинг 
қишлоқ хўжалиги соҳасини ҳам модернизация қилиш, унинг таркибига кирадиган 
барча тармоқ ва ишлаб чиқариш соҳаларининг бутун комплексида техник ва 
технологик янгилаш ишларини амалга ошириш бугунги куннинг муҳим вазифаларидан 
биридир [1]. Бунинг учун қишлоқ хўжалигида янги техника ва технологияларни қўллаш 
зарур. 
Дағал озуқаларга юқори келтирилганидек қуйидагилар, яъни маккажўхори ва 
кунгабақор поялари, сомон, похол, ҳар ҳил ўтдан тайёрланган пичанлар киради. 
Уларнинг таркибида кўп миқдорда оғир ҳазм бўладиган клетчатка (40%) бўлади, 
натижада улар олдиндан тайёрланмаса моллар организми томонидан қийин ҳазм 
бўлади. Уларнинг яхши ёйилишини таъминлаш мақсадида иссиқлик ва механик йўл 
билан ишлов берилади [2]. 
Дағал озуқаларни биологик ва кимёвий ишлов бериш услуби нафақат 
озуқаларнинг яхши ейилишини таъминлаб қўймасдан тўйимдорлиги ва ҳазм бўлишини 
ҳам яхшилайди.
Яхши ейилиши ва кейинги операцияларга шароит яратиш учун сомон, похол ва 
ёман сифатсиз пичанлар майдаланилади. Пичанларни майдалаш уларни механизация 
ёрдамида тарқатиш учун ҳам шароит яратади.
Сомон ва пичанларни майдалашда уларнинг ўлчамлари қора моллар учун 40-50 
мм, отлар учун 30-40 мм, қўйлар учун 20-30 мм бўлиши керак. Агарда майдаланган 
озуқа сўнг серсув-ширали озуқалар билан аралаштирилса, унда кичик майдалаш (6-10 
мм) бажарилади.
Дағал озуқаларни қоракўл қўйларига майдалаганда уларнинг ўлчамлари 3-8 мм 
дан катта бўлмаслиги керак [3]. 

---

Техник ва технологик фанлар со
ҳ
аларининг инновацион масалалари. ТДТУ ТФ 2020 
40 
Чўчқалар ва паррандалар учун ўт уни ишлаб чиқаришда қуритилган пичаннинг
бўлаклари 1мм дан катта бўлмаган ўлчамларда майдалайди. 
Дағал озуқаларнинг тўйимли моддаларидан тўлиқроқ фойдаланиш учун сомон 
ва пичан қирқимларини бошқа турдаги озуқалар, яъни илдиз мевалар, силос, 
концентратлар, озуқа дрожжалари билан аралаштирилади. Чунки илдиз мевалар, силос, 
картошка, кўк ўтлар, полиз экинлари, капуста ва бошқалар серсув-ширали озуқаларга 
киради . 
Бунда сигирлар учун илдизмеваларни майдалаш қалинлиги 10-15 мм, бузоқлар 
учун – 5-10, чўчқалар учун 5-10 мм, паррандалар учун – 3-4 мм [4]. 
Картошкани ҳам ўт унлари билан аралаштирилиб аралашма ҳолатда берилади. 
Бунда эзилмаган картошкалар ўлчамлари 10 мм дан ошмаслиги ва бундай 
бўлакчаларнинг сони умумий массадан 5 % дан ошмаслиги керак. 
Ҳамма илдизмевали озуқаларни бузилишини олдини олиш учун уларни 
озиқлантиришдан 2 соат олдин тайёрлаш керак. 
Чўчқалар ва паррандаларга комбинациялаштирилган силос тайёрлаш учун 
илдизмевалар ва картошка майдаланган кўк ўтлар ва ўт уни билан силосланилади. 
Тайёрлашдан олдин картошка одатда қайнатилади ва эзилади. Агар уларни хом ҳолатда 
силослашса, унда 5-5 мм қалинликдаги бўлакларга майдаланилади. Чўчқа болалари ва 
паррандаларни илдизмевалар билан озиқлантиришда жуда кичик паста ҳолатгача 
майдалайди . 
Ҳозирги замон қишлоқ хўжалигида катта миқдорда, ҳар хил типдаги, 
конструкциядаги, ҳар хил техник-иқтисодий ва сифат кўрсаткичларига эга бўлган 
майдалагичлар қўлланилади. 
Қишлоқ хўжалигида майдалагичлар чорвачилик ва паррандачилик учун 
озуқаларни майдалашда ишлатилади. Майдалаш жараёни маҳсулотларнинг тўйимли 
моддаларидан тўлиқроқ фойдаланиш имконини беради. 
Шу боис, мавзу бўйича дағал озуқаларни майдалаш учун кичик иш унумли, 
металл ва энергия сарфи кам, сифат кўрсаткичлари яхшиланган майдалагичларни 
яратиш қишлоқ хўжалигини механизациялашда асосий вазифалардан биридир. 
Бир хил материални ҳар хил конструкциядаги майдалагичлар билан майдалашда 
таъсири ҳар хил ва натижада машиналарнинг энергетикасига, сифат ва иш унумдорлиги 
кўрсаткичлари ҳам ҳар хил. 
Майдалашда рўй берадиган жараён асосида ва физик моҳиятини ўрганиш, аниқ 
аппаратлар учун жараённи ўрганиш, аниқ маҳсулотлар учун майдаланган маҳсулотнинг 
сифат кўрсаткичларини ва нисбий энергия сарфини камайтириш мумкин бўлган 
машинанинг рационал схемасини аниқлаш имконини беради. 
Дағал озуқаларни ва умуман озуқаларни майдалаш машиналарини I-поғонали ва 
II-поғонали турларига бўлиш мумкин. Бир поғонали майдалагичлар ишчи органлари 
барабанли, дискли ва роторли бўлиши мумкин, уларнинг ишлаш принципи бўйича 
ишлов бериладиган озуқага нисбатан аниқланади 
Дағал озуқалар ва узун дағал озуқалар барабанли, дискли ва роторли 
аппаратларда яхши майдаланилади ва уларнинг ишчи органлари қирқиш жуфтлигини 
ҳосил қилади: яъни, пичоқ қарама-қарши қирқиш пластинаси; маҳсулотни ишчи 
камерага узатиш таъминлаш қурилмаси билан мажбурий ишлайди.