O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

И.Х. Шарова ЗООЛОГИЯ БЕСПОЗВОНОЧНЫХ. Москва, ”Владос”, 2004.-
592 s. 341-384 betlar mazmun mohiyatidan foydalanildi.

---

zohid qisqichbaqa, arvoh krab va qaroqchi krab quruqlikda yashashga moslashgan. Qaroqchi 
krab Tinch va Hind okeanlaridagi ayrim orollarda tuproqdagi uncha chuqur bo‘lmagan inlarda 
hayot kechiradi. Kechasi inidan chiqib, mevalar bilan oziqdanadi. Urg‘ochi qisqichbaqalar 
ko‘payishdan oldin dengizga tushadi. Tuxumdan chiqqan lichinkalar bir necha oy planktonda 
yashaydi. So‘ngra dengiz tubiga cho‘ kib, mollyuskalarning bo‘shagan chig‘anog‘i ichiga kirib 
oladi. Faqat quruqlikka chiqqandan so‘ng chig‘anog‘ini tashlab, voyaga yetgan qaroqchi 
qisqichbaqaga aylanadi. Kamchatka krabi (
Paralithodes camtschatica
) ham tashqi tomondan 
krablarga o‘xshasada, chala dumlilar bo‘limiga kiradi. U hech qachon mollyuskalar 
chig‘anog‘idan foydalanmaydi, qorin qismi asimmetrik tuzilgan. 
Kaltadumlilar, ya’ni krablar (Brachyura) bo’limi
turlarining qorni juda kichik, ko‘kragi 
ostiga, moylovlari kalta, boshko‘krak qalqoni keng bo‘ladi. Asosan dengizda hayot kechiradi. 
Uzoq Sharq dengizlarida tarqalgan yapon krabi tanasi uzunligi 3 m ga yetadi. Ular orasida 
ayrim turlari chuchuk suvlarda yashaydi. 
O‘noyoqlilar oziq-ovqat sifatida muhim amaliy ahamiyatga ega. Daryo qisqichbaqalari, 
omarlar, langustlar, krevetkalar va krablar ovlanadi. Dunyo boyicha har yili 1 mln tonnaga 
yaqin qisqichbaqalar ovlanadi. Faqat ovlanadigan krevetkalar miqdori bir yilda 700 ming 
tonnani tashkil etadi. Ayrim mamlakatlarda krevetkalar sun‘iy boqib ko‘paytiriladi. Kamchatka 
krabini ovlash ayniqsa yaxshi yo‘lga qoyilgan. Bu krab shimoliy dengizlar, xususan Barents 
dengiziga aklimatizatsiya qilingan.