O`zbek tili sintaksis shuxrat sotvoldiyev 33 210 87 88 Sintaktis So



Download 0,6 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/43
Sana18.02.2022
Hajmi0,6 Mb.
#452264
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   43
Bog'liq
sintaksis maruzA

O`ZBEK TILI SINTAKSIS 
SHUXRAT SOTVOLDIYEV 33 210 87 88 
5. Sifat bilan: Yaxshilar ko‘paysin, yomon qolmasin. (Qo‘shiqdan)
6. Harakat nomi bilan: O‘qish jafoli, oqibati vafoli. (Maqol)
7. 
Taqlid so‘z bilan: Qars ikki qo‘ldan chiqadi. (Maqol)
Gaplar egali va egasiz bo‘lishi mumkin. Egasi mavjud gaplar egali gaplar 
(masalan, Biz bugun Samarqandga jo‘naymiz), egasi mavjud bo‘lmagan gaplar esa 
egasiz gaplardir (masalan, Bugun Samarqandg
a jo‘naymiz.)
Egasiz gaplarning quyidagi turlari mavjud: 
Shaxsi (egasi) ma’lum
gapda ega kesimning shaxs-
son shakllaridan ma’lum bo‘lib
turadi. Qachongacha qorning o‘ylab o‘tadirsan? Qachongacha ko‘kdan chalpak 
kutadirsan? (I.Mirzo) 
Shaxsi (egasi) umumlashgan gapda gapning umumiy mazmuni barcha shaxslarga 
aloqador bo‘ladi: Hurmat qilsang, hurmat ko‘rasan. (Maqol)Boshingga qilich kelsa 
ham, to‘g‘ri gapir. (Maqol) Maqol va matallar, hikmatli so‘zlar, odat tusiga kirgan rasm
-
rusumlarni bayon e
tuvchi gaplarda ega, asosan, umumlashgan bo‘ladi. Bugungi ishni 
ertaga qo‘yma.
Shaxsi (egasi) noma’lum
gapda kesim fe’l bilan ifodalanadi va ish
-harakatni 
bajarishga imkoniyat, zaruriyat, shart, tilak, istak kabi ma’nolarni ifodalab keladi.
Bunday gaplar kesimining eng muhim belgisi 

uning tarkibida egalik 
qo‘shimchasining yo‘qligi. Bu gaplar shaxssiz emas, harakatni mantiqan kimdir 
bajaradi, lekin uni gapda ifodalab bo‘lmaydi. Yig‘ilishda ta’lim samaradorligini oshirish 
haqida gapirildi. Do
‘stning aybini yuziga aytish kerak. Oyni etak bilan yopib bo‘lmaydi.
Bu mavzuni o‘qish shart emas. Endi qattiq o‘qishga to‘g‘ri keladi. Atov gap va so‘z 
gaplar ham shaxsi noma’lum gaplardir.
Atov gap 

so‘zlovchi ko‘z o‘ngida biror voqea
-hodisani, narsa-buyum yoki davrni
gavdalantirishga, xotira yoki xayolida ular bilan aloqador voqea- hodisani tiklashga 
xizmat qiluvchi vosita. Atov gap bitta so‘zdan iborat bo‘lishi ham, aniqlovchi bilan 
kengayib kelishi ham mumkin: 1. Bahor. 2. Erta bahor. 
Bir so‘z «qotib qolgan» birikma shaklida bo‘lib, boshqa so‘z bilan kengayish 
imkoniyatiga ega bo‘lmagan gap so‘z
-gap 
deyiladi. So‘z
-
gap tasdiq, inkor, so‘roq, 
taajjub, his-
hayajon kabi ma’nolarni ifoda etib, ular matn bilan bog‘liq bo‘ladi. So‘z
-gap,
asosan, modal va his-
hayajon munosabatlarini ifoda etgani uchun ham ko‘proq 
dialogik va ba’zan monologik nutqqa xosdir.

Endi so‘zingizdan aynamang, xo‘pmi?

Mayli, 

dedi Fazliddin. (O.) 

Yo‘q, –
dedi Otabek, lekin uning taajjubi uy egasiga oc
hiq ko‘rinib turar edi.(A.Qod.)
Yo‘lchi eshikchani ochib kirdi:

Assalomu alaykum, hormang, ota! (O.) 
Kishilar orasidagi oddiy muomalada tez-
tez ishlatib turiladigan so‘z yoki ibora 
so‘z
-
gap vazifasida qo‘llanadigan bo‘lib qolgan: assalomu alaykum, y
oqimli ishtaha, 
marhamat, salomat bo‘ling, qulluq, osh bo‘lsin, yaxshi boring, xush ko‘rdik, labbay, 
jonim bilan, bajonidil kabi. 

Download 0,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   43




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish