O`zbek tili sintaksis shuxrat sotvoldiyev 33 210 87 88 Sintaktis So

O`ZBEK TILI SINTAKSIS 
SHUXRAT SOTVOLDIYEV 33 210 87 88 
Eslatma! 
So‘z birikmasining birikish usullari uch xil bo‘ladi: 
 
1.
MOSLASHUV 
–
Tobe so‘zning hokim so‘zga qaratqich kelishigi –
ning
qo‘shimchasi yordamida, hokim so‘zning esa tobe so‘zga egalik qo‘shimchalari
yordamida bog‘lanishidir. M: Mening oil
am. Sening oilang. Bizning oilamiz.
Eslatma! Moslashuvli bog‘lanish ikki tomonlama bog‘lanish deyiladi. Chunki 
moslashuvda tobe va hokim so‘z bir
-biri bilan shaxs va sonda moslashadi.
Bunday bog‘lanishda tobe qism qaratqich, hokim 
qism esa qaralmish deb
nomlanadi. M: mening oilam
–
men-I shaxs, -m
–
I shaxs egalik. (Mening
–
qaratqich, oilam - qaralmish).
Eslatma! Ko‘pincha qaratqich kelishigi yoki egalik qo‘shimchasi, ba‘zan esa har 
ikkalasi tushib qolishi mumkin. Ular quyidagicha:
1. O‘rikning sharbati.
2. Orik sharbati
3. O‘rik sharbat. 
2.
BOSHQARUV
–
Bu
nda tobe so‘z hokim so‘zga –
ni, -ga, -da, -dan kelishik
qo‘shimchalari hamda bilan, uchun, sari, sayin, qadar, singari, tomon, qarab, bo‘ylab, 
haqida, to‘g‘risida singari ko‘makchilar bilan bog‘lanadi. M: Kitobni o‘qimoq, uyga 
ketmoq, do‘sti
bilan gaplashmoq, sharoitga ko‘ra yondashmoq, Ukasi uchun oilmoq.
Eslatma! Testlarda ot boshqaruvi, sifat boshqaruvi, ravish boshqaruvi singari 
savollar
kelishi mumkin. Bunda so‘z birikmasining boshqaruv turi bo‘lib, hokim so‘z yo 
ot, yo sifat, yo rav
ish bo‘lishi kerak.
Ot boshqaruvi 
–
Do‘stim uchun sovg‘a; 
Sifat boshqaruvi 
–
Hammadan chiroyli, mendan kichik.

---