Юлдашeв А. Сирожиддинов И. Хусаинов М

6.2. Давлат инвестициялари ва хусусий инвестициялар 
 
Давлат инвестициялари ва хусусий инвестициялар ҳар бири ўзига хос 
муаммоларни ҳал этади. Уларнинг йўналишлари, ташкил этилиши ва 
бошқариш тартиби фарқ қилади. 
Хусусий инвестнция мулкдорнинг ўз маблағлари ҳисобига ва жалб 
этилган маблағлар ҳисобига амалга оширилади. Хусусий инвестипиялаш 
жараёнини тадбиркор ёки молиявий менежер бошкаради. 
Давлат иивестициясини асосий ташкил этиш манбалари бюджет 
маблағлари ва узоқ муддатли кредит ҳисобланади. Давлат инвестициялари 
бюджетдан ташқари фондларни тузиш орқали ҳам амалга оширилади. Бу 
фондлар узоқ муддатли қўйилмаларни молиялаштиришга, истеъмол фонди ва 
жамғармага йўналтирилади. 
Инвестицион лойиҳаларни молиялаштириш мехаиизмида инвестпцпои 
компанпяларни ривожлантирилиши мақсадга мувофиқдир. 
Давлат бюджетидан инвестициялар учун маблағларнинг кўп 
ажратилиши ўз навбатида давлат харажатларининг кўпайишига олиб келади. 
Ўзбекистон Республикаси мустақилликка эришган дастлабки йилларда 
бюджет камомади юқорилиги туфайли инвестиция учун маблағлар оз 
миқдорда ажратилди. Инвестиция учун маблағларнинг камайиши туфайли 
янги капитал қўйилмалар олиб борилиши камаяди, маҳсулот ишлаб камаяди 
ва ишлаб чиқариш кучларидан фойдаланиш ёмонлашади. 
Инвестиция фаолиятини бошқариш давлат ва йирик банклар 
аралашувини ҳам тақозо этади. Тадбиркорни жамият миқёсидаги муаммолар 
(ишсизлик, товарлар ортиқчалиги ёки етишмовчилиги) қизиқтирмайди. 
Давлат мамлакат ичида ишсизликни йўқотиш, ҳеч бўлмаса камайтириш учун 
янги иш жойларини яратиш мақсадида капитал қўйилмаларни кўпайтиришга 
интилади. Давлат билан тадбиркорнинг инвестиция сиёсати бандликни 
таъминлашдагина эмас, балки атроф муҳитни мухофаза қилишда ҳам 
фарқланиши мумкин. 
Давлатнинг инвестиция сиёсатида икки хил натижавий йўналиш 
биринчиси, ижгимоий-иқтисодий тараққиётнннг моддий асосини ташкил 
қилувчи ишлаб чиқаришни ривожлантириш ва, иккинчиси, вақтинча 
иқтисодий жиҳатдан самарасиз, лекин жамият ҳаёти учун зарур бўлган 
номоддий соҳаларга маблағ сарфлаш мавжуд бўлади. 
Эркин бозор иқтисодиётида давлат юксак мақсадларни кўзлаб юқори 
инвестиция фаоллигини таъминлашга ҳаракат қилади. 
Инвестиция фаоллиги макро ва микро даражаларни қамраб олади. 
Макро даража деганда, давлат миқёсида амалга ошириладиган лойиҳалар, 

---

116 
масалан темир йўл қурилиши, магистрал йўллари (шоссе) қуриш, давлат 
аҳамиятига эга бўлган корхоналарни қуриш учун капитал маблағ сарфлаш 
тушунилади. Бунда даромадга нисбатан пассив жамғариш бўлади. 
Микродаражадаги инвестиция, алоҳида оилаларнинг бюджетлари 
даромадларининг бир қисмини жамғаришга ва ишлаб чиқаришга сармоя 
сифатида йўналтиришни билдиради. У алоҳида шахсларнинг истеъмолга ва 
жамғаришга мойилликларига боғлиқ бўлади. 
Қуйидаги схемада инвестицион потенциалга эга субъектлар кўрсатиб 
берилган.