Tibbiyot instituti talabalari uchun

Ponasimon nuqson
– temir yo’l transportining odam ustidan o’tishining 
muhim belgisi hisoblanadi. Aylanuvchi g’ildirakning o’tish zonasida suyaklar va 
yumshoq to’qimalarning emirilishi va uloqtirilishi ko’zga tashlanadi. Tananing 
bo’lingan qismlarini solishtirish faqatgina relsda joylashgan paytdagi yuzalarini 
solishtirish mumkinligini ko’rsatadi. G’ildirakka qaragan tana qismlari esa bir-
biridan biroz uzoqroqda joylashgan bo’ladi.
Tananing to’liq bo’linishida bo’lingan qismlarning relsga qaragan terining 
chetlari tekis bo’lsa, g’ildirak ta’sir qilgan tomonida ular burchaksimon loskut 
hosil qilishi tufayli katta tishchali bo’ladilar. Bunday loskutlarning tepasi poezd 
harakati yo’nalishi tomoniga qaragan bo’ladi (Muntyan S.S., 1966).
G’ildirakning oyoq-qo’llar ustidan o’tishi natijasida uzun naysimon 
suyaklarda xarakterli sinishlar kuzatiladi. Bunda g’ildirakdan tashqariga qaragan 
tomonda sinish chizig’i to’g’ri, g’ildirakning ichiga qaragan tomonda esa qiyshiq 
yo’nalishda bo’ladi. Ular orasidagi suyak qismi 12-14 sm masofada parchalangan 
va ko’pgina bo’lakchalarga bo’linganligi ko’rinadi (Porksheyan O.X., 1965). 
Gildirak ta’siri tomonda oyoq-qo’llarda spiralsimon yoki terining butun davomi 
bo’ylab uzunasiga hoshiyali yorilish ko’rinadi.
Temir yo’l transportining tanadan o’tishida ko’pincha polotno bo’ylab 
jabrlanuvchini sudralishi aniqlaniladi. Sudralish jarayonida shpalaga urilishi va 
shpala tagida yotqizilgan qum yoki shag’alga ishqalanishidan keng shilinishlar, 
tirnalishlar va yaralar paydo bo’lib, ularning chuqurligida, shuningdek terida ko’p 
miqdorda yog’lovchi moddalar, yo’lning qum yoki shag’al qavati zarrachalari 
yig’ilganligi ko’rinadi. Ba’zan bunda yumshoq to’qimalarni keng ko’chishi hamda 
ularning suyakkacha borib etishi kuzatiladi. Bundan tashqari, uzoq sudralish 
natijasida tana kiyimlari hatto to’lig’icha uzilishi ko’zga tashlanishi mumkin.
127

---