Tibbiyot instituti talabalari uchun

1. Funktsional davr
– kasallikning qaror topish davri bo’lib, bunda arterial 
bosimni doimo bir darajada saqlab turadigan dastlabki belgilar ma’lum bo’ladi. 
Birozgina hayajon ta’sirida arterial qon bosimi birdaniga ko’tarilib ketadi, biroq 
shart-sharoitlar yaxshilanganida arterial bosim normaga kelib qoladi va shu 
sababdan bu – o’tib ketadigan yoki tranzitor gipertoniya deb ataladi. Lekin 
ta’ssurotlar uzoq muddatda o’z kuchini ko’rsatadigan bo’lsa, arteriolalarning 
spazmi takrorlanaveradi va arterial bosimning ko’tarilishi birmuncha turg’un tusga 
kirib qoladi. Arteriolalarning mushak tonusi zo’rayadi va arteriolalar hamda mayda 
arteriyalarning mushak qatlamida hatto gipertrofiya ko’riladi. Qonning qisqarib 
turgan arteriolalar orqali oqishini engillashishi zarur bo’lib qolganligi munosabati 
bilan chap yurak ishi zo’rayadi. Shuning uchun gipertoniya kasalligining eng ilk 
davridayoq yurak chap qorinchasi gipertorfiyasi ko’riladi. Shunday qilib, 
funktsional davrda xam yurak tomirlar sistemasining ba’zi o’zgarishlari topiladi, 
lekin ular arzimas darajada va qaytariluvchi jarayon hisoblanadi hamda bu 
ko’pincha kasallarga bilinmaydi. Klinika kuzatuvlari gipertoniya kasalligining 
532

---

dastlabki davrida o’z vaqtida aniqlanilsa, arterial bosimni doim bir xilda 
saqlaydigan neyro-gumoral regulyatsiyani tamomila asliga kelishtirish va shu bilan 
bemorning tuzalib ketishiga erishish mumkinligini ko’rsatadi. Biroq katta-katta 
aholi guruhlarini profilaktik tekshiruvlardan o’tkazish yo’li bilan kasallarni aktiv 
sur’atda aniqlanadigan bo’lsagina, funktsional davrni aniqlash mumkin. 
Kasallikning funktsional davri bir necha oydan 1-2 yilgacha davom etadi.