Tibbiyot instituti talabalari uchun

Murda dog’larini tekshirish.
Hatto murda dog’lari davrlari (gipostaz, staz, 
imbibitsiya) da barmoq bilan bosib ko’rilganda va murda dog’ining rangini 
bosilgan joyda o’zgarishiga qarab o’limning vaqtini taxminan aniqlashga 
murdasini. Murda dog’i maxsus dinamometr asbobi yordamida tekshirilganda 
o’lim sodir bo’lgan vaqtini ancha to’g’ri aniqlash mumkin (Bakulev S.N., 1966; 
Turovets N.P., 1962; Kononenko V.I., 1971 va boshqalar).
S.N.Bakulev (1965) ning ma’lumoticha, murda dog’larining yo’qolishi va 
oqarish darajasi faqatgina bosilish kuchigagina emas, balki bosimning 
davomliligiga ham bog’liq. Shuning uchun ham, murda dog’iga bosilish kuchi va 
bosimning davomliligi doimiy bo’lishi kerak.
V.I.Kononenko (1971) tomonidan o’tkazilgan murda dog’larini kompleks 
fiziko-kimyoviy tekshiruvlar o’lim sodir bo’lgan vaqtiga bog’liq holda murda 
dog’larida kuzatiladigan ancha to’liq, kengaytirilgan baholarni berishga muvaffaq 
bo’ldi va ularning rivojlanish jarayonida umum ma’lum bo’lgan davrlardan 
tashqari 7 davrdan, jumladan, teri, qon tomirlarida o’lgandan keyin qonning 
taqsimlanishi (o’lgandan keyin 3 soatgacha), gipervazemiya (3 soatdan 6 
439

---

soatgacha), tomir ichi gemolizi (6 soatdan 18 soatgacha), vazodestruktsiyalar (18 
soatdan 24 soatgacha), imbibitsiya (24 soatdan 36 soatgacha), proteoliz (36 
soatdan 60 soatgacha) va putrifikatsiya (60 soatdan 120 soatgacha) bo’lishi 
mumkin. Biroq har xil ekzogen va endogen faktorlarning ta’siriga bog’liq holda 
ko’rsatilgan davrlarda murda dog’larining shakllanishi biroz qisqarishi yoki 
cho’zilishi kuzatiladi.
V.I.Kononenkoning ko’rsatishicha, dinamometriya usuli o’limni vaqtini 
o’lim sodir bo’lgan vaqtdan birinchi 12-24 soatda 2-4 soatgacha farq bilan aniqlash 
imkoniyatini beradi. Bunda, albatta, o’limning turi va sodir bo’lish mexanizmi 
hisobga olinadi.