Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

To„lov balansini balanslashtirishtirish metodlari.
Rasmiy asosda to‗lov 
balansi har qanday balans singari muvozonatda bo‗ladi, chunki, asosiy va 
balanslovchi moddalarning yakuniy ko‗rsatkichlari bir-birini qoplaydi. Agar joriy 
moddalar bo‗yicha to‗lovlar tushumlardan ko‗p bo‗lsa, unda to‗lov balansi 
qoldig‗ini balanslashtirishning manbalari va metodlarini xarakterlaydigan 
balanslovchi moddalar hisobiga kamomadni qoplash muammosi tug‗iladi. Buning 
uchun, an‘anaviy ravishda, xorijiy zayomlar va kapitallar jalb etiladi. To‗lov 
balansi kamomadini qoplash manbai bo‗lib, XVF ning kreditlari, odatda qarzdor 
mamlakatlar amalga oshiriladigan barqarorlashtirish dasturlari shartlari asosidagi 
beriladigan va shuningdek, boshqa xalqaro moliya tashkilotlarining kreditlari 
hisoblanadi. Mamlakat to‗lov balansi defitsitini qoplash uchun jahon moliya 
bozoridan kreditlar, qimmatli qog‗ozlar shaklida jalb qilinadi. Bunga asosan, 
to‗lov balansi kamomadini qoplashda tijorat banklari (ayniqsa yevrobanklar) aktiv 
ishtirok etadilar. Balans passiv qoldig‗ini qoplash uchun, markaziy banklar 
tomonidan milliy valyutada o‗zaro taqdim etiladigan, ―svop‖ shartnomalari 
bo‗yicha qisqa muddatli kreditlar ishlatiladi. 
1970-yillarning o‗rtalaridan to 1980-yillarning o‗rtalarigacha rivojlangan 
davlatlar o‗z to‗lov balanslari kamomadini qoplashda neftdollarlardan, neft qazib 
chiqaruvchi mamlakatlarning neft eksportidan olingan valyuta tushumini qayta 
taqsimlash (retsiklirovanie) orqali faol foydalanilgan
92
. Jahon iqtisodiyotining 
globallashuvi 
sharoitida 
to‗lov 
balansini 
balanslashtirish 
jarayonlarining 
murakkablashishi bilan birga tartibga solishning instrumentlari ko‗paydi, 
qo‗llanilishi esa, iqtisodiy siyosatning boshqa shakllari bilan birgalikda muntazam 
amalga oshirilmoqda.