Fiziologiya so’zi yunoncha bo’lib, tabiiyot ma’nosini bildiradi. XVI asrdan

IRRITANT RETSEPTORLAR
Nafas
chiqarish tugab, nafas olish boshlanishida o’pkaning hajmi
kichiklashganda qozg’aladigan irritan retseptorlar nafasni boshqarishda muhim
rol o’ynaydi. Ular havo yo’llarining epitelial va subepitelial qavatlarida
joylashgan. Nafas chiqarilgan vaqtda irritant retseptorlarning qo’zg’alishi
inspirator markaz neyronlarini qo’zg’atib, nafas olishga sabab bo’ladi.
Irritant retseptorlar ammiak, efir, tutun va boshqa moddalar bug’i ta’sirida
qo’zg’aladi. Natijada odam havo yo’llari qirilib, achishganini sezadi, yo’taladi
yoki aksiradi.
Irritant retseptrolarning davomli qo’zg’alishi inspirator markaz faolligini
oshirib, nafasni tezlashtiradi.
Bevosita alveolalar atrofida joylashgan J-retseptrolarnin va plevra
retseptorlarining sog’ odamning nafasini boshqarishdagi roli ma’lum emas.
Ammo o’pka va plevra yallig’langanda bu retseptorlarning davomli qo’zg’alishi
og’riq va haloslashga sabab bo’ladi.
Nafasning 
o’z-o’zidan 
boshqarilishida 
nafas 
muskullarining
proprioretseptorlari ham ishtirok etadi. Bu retseptrolar nafas muskullari
tomonidan nafas markazining “buyruqlari” bajarilishini nazorat qiladi. Bu ishni
qovurg’alararo va qorin muskullarifagi proprioretseptorlar bajaradi.
Agar biror sababdan (masalan, ko’krak qafasi siqilganda) muskullarning
qisqarish kuchi kerakligidan lam bo’lib qolsa, muskul duklaridan afferent
impulsatsiya ortib, orqa miya α-motoneyronlarining qo’zg’alishini kuchaytiradi.

---

Natijada nafas muskullarining qisqarish kuchi ortadi va nafas olishga bo’lgan
qarshilik yengiladi.