Fiziologiya so’zi yunoncha bo’lib, tabiiyot ma’nosini bildiradi. XVI asrdan

MEXANORETSEPTORLARDAN VUJUDGA KELADIGAN
REFLEKSLARNING NAFASNI BOSHQARISHDAGI AHAMIYATI
Nafasni boshqarishda ishtirok etadigan mexanoretseptoorlar o’pkaning
o’zida, nafas yo’llarida, muskullarda joylashgan. Ulardan hosil bo’ladigan
reflekslar nafas olishning chuqurligi va davomiyligini boshqarib turadi.
Shuningdek, bu retseptorlar yo’talish va aksirish himoya reflekslarini yuzaga
chiqarishda ishtirok etadi.
O’PKANING CHO’ZILISHGA SEZGIR RETSEPTORLARI

---

Bu retseptorlar nafas markaziga o’pkaning cho’zilish darajasi to’g’risida
axborot beradi. Cho’zilish retseptorlarining umumiy soni 2000 ga yaqin. Ular
asosan bronxlarning silliq muskul qavatida joylashgan.
Cho’zilish retseptorlaridan boshlangan afferent tolalar adashgan nerv
tarkibida uzunchoq miyadagi nafas neyronlarining dorsal guruhigacha
ko’tariladi.
Nafas olish davomida cho’zilish retseptrolarining qo’zg’alishi orta boradi.
Ulardan markazga keladigan impulslar inspirator markazni tormozlaydi. Nafas
olish to’xtab, nafas chiqarish boshlanadi. Bu refleks inspiratsiyani tormozlovchi
Gering va Breyer refleksi deb ataladi.
Hozir ma’lum bo’lishicha, inspirator markaz neyronlari ikki guruhga
bo’linadi Ularning 60% (R
α
-neyronlar) cho’zilish retseptorlaridan kelgan
impulslar ta’sirida tormozlanadi, ozroq qismi esa (R
β
-neyronlar) qo’zg’aladi. R
β
-
neyronlar R
α
-neyronlar bilan tormozlovchi sinapslar orqali bog’langan. Nafas
olingan vaqtda bu sinapslarda tormozlanishning qo’shilishi (summatsiyasi)
yuzaga chiqadi va R
α
-neyronlarnin qo’zg’alishi so’nadi. Ayni vaqtda ekspirator
neyronlar qo’zg’alib, nafas chiqarishni ta’minlaydi.