Yer usti transport tizimlari

litraji
quyidagicha aniqlanadi. 
V
l
= i∙V
h
, l 
bu erda: i -silindrlar soni. 

---

31 
Porshen pastki chekka nuqtada turganda, yuqorisida ikkita xajm mavjud bo‘ladi, 
ya’ni yonish kamerasining xajmi V
yo
va ishchi xajm V
h
. Ikkala xajmlarning yig‘indisi 
silindrning to‘la xajmini tashkil etadi. 
V
a
= V
h
+V
yo
5 
bu erda: V
a
-silindrning to‘la xajmi, l yoki sm
3
. 
Silindrning to‘la xajmini yonish kamerasining xajmiga nisbati 
siqish darajasini
beradi va ε bilan belgilanadi. 
ё
a
V
V


6 
Siqish darajasi silindr ichiga kirgan xavo yoki aralashmani porshen PCHN dan 
YUCHN ga xarakatida necha barobarga siqilishini ko‘rsatadi. Bu ko‘rsatkich uchqun 
bilan alangalantiriladigan dvigatellarda 6…10 gacha, dizel dvigatellarda 16…22 
gacha o‘zgaradi. 
Dvigatelning ishchi sikli deb, xar bir silindrlarning ichida jarayonlarning 
(kiritish, siqish, yonish, kengayish, chiqarish) davriy ravishda ketma-ket 
takrorlanishiga aytiladi. 
Dvigatellarda energiya bir turdan ikkinchi turga aylantirilib, ish bajariladi. 
Buning uchun unda bir necha mexanizm va tizimlar ishtirok etadi. Mexanizm va 
qismlar detallari doimo xarakatda bo‘ladi. Dvigatellarda xarakatlanmay turadigan 
qismlar mavjud bo‘lib, ular asos yoki ostov deyiladi. 
Dvigatelning ishlash jarayonida silindrning ichida yuqori bosim va harorat 
xosil bo‘ladi. 
Porshenning bordi-keldi chiziqli xarakatidan ishorasi davriy ravishda o‘zgarib 
turadigan inersiya kuchi xam paydo bo‘ladi. Bular, albatta, silindr-porshen 
guruhiga va ular orqali dvigatelning ostoviga beriladi. Ular doimo bosim, xarorat va 
kuchlar ostida ishlaydi. SHuning uchun ulardan mustaxkam va bikr bo‘lishligi 
talab qilinadi.