Yer usti transport tizimlari

3.3-rasm. Krivoship-shatun mexanizmining tuzilishi va detallari. 
 
Porshenni ikki chekka nuqtalar orasidagi xarakati 
takt
deyilib, u ishchi 
siklning bir qismi hisoblanadi. 
Taktlar quyidagilar: 

kiritish takti
– porshen YUCHN dan PCHN ga xarakat qiladi. 

siqish takti
– porshen PCHN dan YUCHN ga xarakat qiladi. 

kengayish takti
– porshen YUCHN dan PCHN ga xarakat qiladi. 

chiqarish takti
– porshen PCHN dan YUCHN ga xarakat qiladi.
 
 
Porshen yuqori chekka nuqtada turganda, uning tubi bilan silindrlar kallagining 
ichki yuzasi orasida ma’lum xajm mavjud bo‘ladi. Shu xajm 
yonish kamerasi
, deb 
atalib, 
V
yo
bilan belgilanadi. 
Porshen yuqori chekka nuqtadan pastki chekka nuqtaga xarakat qilganda 
bo‘shatayotgan xajmni 
ishchi xajm,
deb ataymiz va uni V
h
bilan belgilaymiz. Bu 
xajm litrda yoki sm
3
da o‘lchanib quyidagicha aniqlanadi: 
S
D
V
h


4
2

4 
bu erda: D – silindrning diametri, sm. 
S - porshen yo‘li, sm. 
Dvigatel ko‘p silindrli bo‘lsa, xar bir ishchi xajmlarining yig‘indisini 
dvigatelning 
litraji
deb ataymiz va u xam litrlarda o‘lchanadi. Belgisi V
l
.
Ishchi xajmlarning yig‘indisi, ya’ni dvigatelning