Yer usti transport tizimlari

 
Shatunlar
. 
Shatunlarning vazifasi porshen bilan tirsakli valni sharnirli bog‘lab, porshenga 
ta’sir etayotgan kuchlarni tirsakli valga o‘tkazib berishdan iborat. Shatun 
murakkab xarakatda bo‘ladi. Ularga ta’sir etayotgan kuchlarning miqdori va
yo‘nalishi doimo o‘zgarib turadi. 
M a t e r i a l i . Kuchlarning bunday o‘zgarib turishi, shatun tayyorlangan 
materialni engil bo‘lishidan tashqari, mustahkam, bikr va charchashga (toliqishga) 

---

36 
karshiligi yuqori bo‘lishi kerak bo‘ladi. SHuning uchun uning materiali yuqori 
sifatli uglerodli va legirlangan po‘latdan bo‘lishi lozim. Traktor va avtomobilarning 
shatuni po‘lat 38 A,40, 40A,45,45G2 lardan shtamplash usuli bilan tayyorlanadi. 
Quvvati oshirilgan dizellarning shatuni esa legirlangan pulatlar 18XMMA,18XNVA 
va 40XNMA lardan tayyorlanadi. 
Hozirda uchqun bilan alangalantiriladigan dvigatellarning shatunlari tarkibida 
0,85% gacha uglerodi bo‘lgan perlitli cho‘yandan quyma shaklda tayyorlanmoqda. 
S h a t u n n i n g t u z i l i s h i ,