Yer usti transport tizimlari

3.37-rasm. SHatunning yuqori kallagining xillari. 
S h a t u n p o d s h i p n i k l a r i .
Ularning vazifasi shatun va uning bo‘ynini 
ishqalanishi va eyilishini kamaytirish uchun qo‘llaniladi. Ular asosan sirpanuvchi 
tipidagi podshipniklardan iborat bo‘lib, asosan, yupqa yaproqli, qalinligi 0,9...2,2 

---

37 
mm, dizel dvigatelida qalinligi 3 mm bo‘lgan po‘latdan yasalib, ikkita yarim aylana 
ko‘rinishda bo‘ladi. 
Ularning ishqalanuvchi yuzalari ishqalanishga chidamli aralashma bilan 
qoplanadi. Ish paytida aylanib ketmasligi uchun birlashtiruchi tekislikda tashqariga 
egilgan o‘sma yasaladi. 
Yupqa vkladishlar kallakka 0,03....0,04 mm li natyag bilan o‘rnatiladi. Shatun 
bo‘yinlari bilan vkladish orasidagi tirqish (0,0012...0,0045) d
sh.b.
ga o‘q bo‘yicha 
tirqish (yonga siljishi) 0,15...0,25 mm oraligida bo‘ladi. Bu erda d
sh.b.
-shatun 
bo‘ynining diametri. 
Xozirgi traktor va avtomobillarda bronza va po‘latdan yasalgan qalin vkladishlar 
qo‘llanilmoqda. Vkladishning qalinligi 0,1 d
sh.b.
ga teng bo‘ladi. 
Zamonaviy traktor va avtomobillar dvigatellarida vkladishning yuzasida 
qatlamning qalinligi 0,3...0,9 mm ga teng bo‘lgan qo‘rg‘oshinli bronza (BR.S-30)
qo‘llanilmoqda. 
Traktorlar 
dvigatellarida 
alyumin-surma-magniyli 
qotishma 
(ASM) 
ishlatilmoqda. Uning qattiqligi (≈NV 30) bo‘lib, ishchi xarorat 70...90
0
S ga 
qo‘tarilganda ham uncha kamaymaydi (7...10%).