O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti axmedova Dildora Bahodirovna

Z
 
tovushi
    til  oldi,  sirg‘aluvchi,  shovqinli,  jarangli  undosh  tovush  bo‘lib,  
so‘z    boshida 
(zahar,  zehn,  zina)
,  o‘rtasida 
(Aziza,  andoza,  qiziq)
  va  so‘z  oxirida 
(tig‘iz,  qarz,  yulduz)
  kela  oladi;  bu  tovush  sof  o‘zbekcha  so‘zlarda  so‘z  boshida 
deyarli qo‘llanmaydi. Ayrim so‘zlar tarkibida yonidagi jarangsiz tovushlar ta’sirida 
ko‘pincha s tovushiga o‘tadi:  
rizq > risq, tuzsiz>tussis. 
Bu  tovush ba’zi so‘zlarda 
y
  tovushiga  mos  kelishi  mumkin: 
sizlamoq>siylamoq,
   
so‘zlamoq  >  so‘ylamoq,  
yozmoq > yoymoq,  
kabi.
 
Sh 
 
tovushi
    til  oldi,  sirg‘aluvchi,  jarangsiz  undosh  tovush  bo‘lib,    so‘z 
boshida 
(shar,  shahar,  sholi),
  o‘rtasida 
(hashar,  o‘sha)
  va  oxirida 
(qish,  yosh, 
tashvish) 
keladi. Bu tovush so‘zlarning turli o‘rinlarida ko‘p qo‘llanadi. 

---

45 
 
 
J
    til  oldi,  sirg‘aluvchi,  jarangli  undosh  tovushi    arab,  fors-tojik  va  rus 
tillaridan  o‘zlashtirilgan  so‘zlarning  boshida  (janr),  o‘rtasida    (
vijdon,  sajda, 
furajk
a)  oxirida 
(garaj)
 uchraydi.     
Җ
    til  oldi,  qorishiq  portlovchi,  jarangli  undosh  tovushi  so‘zning  boshida 
(jamalak,  jabr,  jilov),
  o‘rtasida 
(kajava,  ojiz,  o‘jar)
  va  oxirida 
(xorij,  xiroj,  saj)
 
keladi.  Bu  tovush  o‘zbekcha  so‘zlar  oxirida  deyarli  qo‘llanmaydi.  O‘zlashma 
so‘zlar oxirida qo‘sh undoshlar tarkibida kelgan