jigar, taloq, buyraklar, ichki sekretsiya bezlari, asab tizimining ishlashi,
279
mushaklarning qisqarib bo‘shashishi, hujayra to‘qimalarning
ko‘payishi va yangilanishi, mehnat faoliyati va boshqalar tegishli
miqdorda quvvat sarflanishi bilan amalga oshiriladi. Bu quvvat esa
tanaga iste'mol qilinadigan ovqatlardagi asosiy oziq moddalari
uglevodlar, yog‘lar va oqsillar bilan o‘tadi. Shuningdek qabul qilingan
oziq moddalar hisobidan vujudning o‘ziga tegishli bo‘lgan hujayra va
to‘qimalari yuzaga keladi hamda yangidan hosil bo‘lgan organik
moddalarning kimyoviy yo‘l bilan parchalanishidan tegishli energiya
ajralib chiqib, u vujudning qayd qilingan barcha ehtiyojiga sarflanadi.
Mana shu sarf qilinadigan umumiy quvvat asosiy almashinuv energiyasi,
ovqatning spetsifikdinamik ta'siri uchun ketadigan energiya va tananing
tashqi faoliyatiga sarflanadigan quvvat kabi 3 tarkibiy qismdan iborat.
Har qanday vujudning barcha faoliyatlar uchun sarflagan jami
quvvati iste'mol qilinadigan ovqati tarkibi hisobidan qoplanishi kerak.
Kun uzog‘ida yeyiladigan barcha taomlardagi quvvatning sarflangan
quvvatga teng bo‘lishi vujuddagi barcha hayotiy vazifalarning
me'yorda borishini ta'minlaydi, agar u kam bo‘lsa bajariladigan amaliy
ishlar samaradorligi pasayadi. Agar bu hol surunkali davom etsa, odam
ozib, bir qator xastaliklarga duchor bo‘lishi mumkin. Iste'mol taomlari
bilan tanaga kirgan quvvatning vujud tomonidan sarflangan
energiyadan ko‘p bo‘lish hollari ham kishilar hayotida ko‘p
kuzatiladi va bu holning ham o‘ziga xos salbiy tomonlari bor, masalan,
ehtiyojdan ortiqcha quvvat eng avval semirish va u bilan bog‘liq
ko‘pgina davr kasalliklariga olib keladi. Qolaversa, me'yoridan ortiq
quvvat qabul qilish ortiqcha ovqat iste'mol qilish bilan amalga
oshirilganligi uchun bu hol oila va jamiyat byudjetiga ham salbiy ta'sir
qilib, iqtisodiy qiyinchiliklar tug‘diradi. Hozirgi paytda yuqorida qayd
280
qilingan har ikkala mutanosiblik har bir davlat, xalq orasida uchrab,
kishilar sihatsalomatligini muhofaza qilishda, mehnat unumdorligini
oshirishda, oziiqovqat mo‘lko‘lchiligini ta'minlashda iqtisodiy
barqarorlikni vujudga keltirishda bir qator muammolarni paydo
qilmoqda. Bu muammolarni yechishda masalaning siyosiy va ijtimoiy
jihatlaridan tashqari yana kishilar orasida ovqatlanish madaniyatining
to‘g‘ri shakllanishi va uning yuqori darajada bo‘lishi muhim
ahamiyat kasb etadi. Tanada quvvat sarflanishi va u bilan bog‘liq
jarayonlar haqida har bir kishi tegishli tasavvurga ega bo‘lishi lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: