Buxoro muhandislik-texnologiya instituti

         B e n z o y   k  i s l o t a s
 i (C
6
H
5
COOH). Suvda yomon eriydigan va spirtda 
yaxshi eriydigan oq kristallsimon kukundan  iborat. U 0,1 %  miqdorida qo‘shiladi. 
Tayyor mahsulotlaridagi miqdori 0,07 % dan oshmasligi kerak. 
          S o r b i n  k i s l o t a
 (CH
3
-CH=CH-CH=CH-COOH). Hidsiz, kuchsiz nordon 
ta‘mli oq kristallsimon kukun. Sovuq suvda qiyin, issiq suvda oson,  spirt va efirda 
yaxshi eriydi. Konservant sifatida 0,2 % miqdorda qo‘shiladi. 
          Saxarin.
  Erish  harorati  220  °C  bo‘lgan  shirin  rangsiz  kristallardan  iborat.  
Kimyoviy  strukturasiga  ko‘ra  saxarin  -    ortosulfobenzoy  kislotasining  imidi 
hisoblanadi.   Sanoatda  ortotoluolsulfamidni  oksidlab olinadi.   Saxarin suvda  yomon 
eriydi.  Suvda  qaynatilganda  shirin  ta‘mini  yo‘qotadi.  Ishqorlar  ta‘sir  etganda  suvda 
yaxshi eruvchi natriy tuzini hosil qiladi.  Shunday  tuz  ko‘rinishida saxarin savdoga 

---

36 
 
chiqariladi. Saxarin organizm tomonidan hazm bo‘lmaydi va butunlay chiqib ketadi.  
Undan  faqatgina    qandli    diabet  bilan    kasallangan    bemorlar  uchun  mo‘ljallangan 
oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarishda foydalaniladi.  Saxarin shakarga nisbatan 
500  marta  shirinroq.    Saxarin  kristallari  begona  hidga  va  aralashmalarga  ega 
bo‘lmasligi,    tarkibida  ortosulfobenzoy  kislotasining    imidi    92%    dan    kam 
bo‘lmasligi  kerak.    Saxarinning  sifati  uning  (210  °C  dan  kam  bo‘lmagan)  erish  
haroratiga  qarab  nazorat qilinadi. 
        Sorbit.
  Bu    olti  atomli  spirt  formulasi  CH
2
OH-(CHOH)
2
-CH
2
OH  ko‘rinishiga 
ega.  U  glyukozani  qaytarish  yo‘li  bilan  olinadi.  Sorbit  shirin  ta‘mga  ega  bo‘lib,  
shirinligi saxarozaga nisbatan ikki marta past.  
Suvda  yaxshi  eriydi,  optik  jihatdan  faolligi  past.  Energetik    qiymati    saxarozaga 
nisbatan  bir  necha  marta  past.  Sorbit  0,5  yoki  bitta  suv  molekulasi  bilan  birikib 
kristall  hosil    qiladi.  Suvsiz  sorbitning  erish  harorati  111°C,  sorbitning 
monogidratiniki - 75 °C. 
         Sorbit  tabiatda  keng  tarqalgan  bo‘lib,  suv  o‘tlari  va  mevalar  tarkibida  ko‘p 
uchraydi.    U  qandli  diabet  bilan  kasallangan  bemorlarga  mo‘ljallangan  oziq-ovqat 
mahsulotlari  ishlab  chiqarishda    keng  qo‘llaniladi.  Bundan  tashqari  ba‘zi  qandolat 
mahsulotlarini  tayyorlashda  sorbitdan  suv  saqlab  turuvchi  vosita    sifatida  
foydalanish, mahsulotlarni qurib qolishdan saqlaydi.