R. RAJABOV
Tushkunlikdan chiqish uchun k o ‘plab yangi g ‘oyalar, konsepsiyaiar
ilgari suriladi, lekin ularning k o ‘pchiligi eskidan m a’lum edi. Lekin asta-
sekin ilmiy m erosda, qadriyatlar tizim ida yangi ijtimoiy ideal shakllana
boshlaydi va uning tarafdorlari ko ‘payib boradi va nihoyat jam iyatning
faol qismini ergashtiradi. Hamm adan kech ijtimoiy ongning yem irilishi-
ga ta ’lim tizimi javob beradi. Qachonki, yangilangan bilim v a g ‘oyalar
maktab va o ‘quv darsliklariga kiritilsa, m a’naviy sohadagi tushkunlik
tugallangan deb hisoblash mum kin. Sivilizatsiyalar alm ashuvi jarayoni
piram idaning quyi va yuqori qavatlaridan, ehtiyojlar va m a’naviy dunyo
tushkunligidan boshianadi va sub'ektiv om ildan kelib chiqadi. Lekin u
ishlab chiqarishning texnologik va iqtisodiy usullarida va ijtim oiy-siyo-
siy tuzum da tub o ‘zgarishlar bo ‘lm asa am alga oshmaydi.
Jam iyatning texnologik bazasi eng katta inersiyaga ega. Bu ajablanar-
li emas. Texnologik tizim lar (zavodlar, inshootlar, kom m unikatsiya (qu-
rilish, m ashinalarni loyihalash, ishlab chiqarish va ekspluatatsiya qilish,
tabiiy boyliklam i o ‘zlashtirish)ga ulkan m ablag‘lar ajratiladi, qaysiki,
ular o ‘zini qoplashi kerak. K ashfiyotlar yangi texnologik tizim larga joriy
etilishidan oldin sinchiklab amaliy sam aradorligi ekspertizadan o ‘tkazila-
di. Buning uchun ishlab chiqarish infrastrukturasi qiyofasini o ‘zgartirish,
xodim lam i takror tayyorlash, eskirgan m ashinalarni alm ashtirish, ishlab
chiqarishni tashkil etishning samarali shakllarini tadbiq etish lozim boMa
di. Texnologik bazani takror qurish ishlab chiqarishning qisqarishi, es
kirgan ishlab chiqarish apparatining toMa yuklanm agani va alm ashtirish,
asosiy ja m g ‘arm alam i tubdan yangilash bilan bogMiq.
Texnologik tushkunlik va to ‘ntarish - sivilizatsiyalar alm ashu
vi m exanizm ining o ‘zgarm as unsurlaridir. Shu bilan birga, ular ishlab
chiqarish va texnikani qoMlashning barcha sohalarini qam rab oladi va
to ‘ntarish episentridan periferiya (chekka)ga k o ‘chadi. Dastlab ishlab
chiqarishning eski va yangi texnologik uslublarini qam rab olgan o ‘tish
gibrid texnologik ukladi paydo boMgan. Faqat keyingi bosqichda yangi
sivilizatsiyaning texnologik bazasiga toMa hajm da mos uklad shakllana-
di. Texnologik sohadagi o ‘tish bosqichining doirasi bizning davrim izda
taxm inan bir yarim asr vaqtni tashkil etadi.
Texnologiya iqtisodiyot bilan ajralmas holda bogMangan. Jam iyat
ning texnologik asosidagi tub o ‘zgarishlar ishlab chiqarishning iqtisodiy
usulida siljishlarga olib keladi, qaysiki, takror ishlab chiqarish tuziimasi-
da o ‘z ifodasini topadi. Turli takror qurish sektorlari orasida proporsiyalar
Do'stlaringiz bilan baham: