Ravshan rajabov jahon sivilizatsiyalari tarixi

M ustaqil ish  mavzulari:
1.  Sivilizatsiyalarning tushkunlik bosqichlari.
2.  Qadimgi  Sharq  sivilizatsiyalari.
3.  XIX asr Yevropa va A m erika sivilizatsiyasi.
4.  0 ‘tish davri  sivilizatsiyasi.
3 4

---

---

R.  RAJABOV
dan  boshlaydilar.  Bu «odam» u rug‘i evolyutsiyasida ulkan to ‘ntarish edi. 
Lekin  birinchi  30  m ing  yillikda  ibtidoiy  odam  m ehnat  faoliyati  bilan 
shug'ullansada,  tabiatga  qaram  holda yashadi.  Tirikchilik vositasini  ish­
lab  chiqara  olm adi.  «Aqlli  odam  m ehnat  qilishni  bildi  v a  buning  uchun 
eng  oddiy  qurollam i  ishlab  chiqarishni  meros  qilib  oldi.  Lekin  qadimgi 
tosh davrining so‘n g g id a n u y a n a  uzoq o ‘zining tarixini o ‘ttiz m ing yilida 
hali  y an a ...  tabiat  n e’m atlarini  o ‘zlari  ishlab  chiqargan  qurol  yordami- 
da o ‘zi  uchun  oldi,  lekin uning  mevalarini  yangidan  qayta ishlab chiqar- 
m ad i...»   Inson  term achilik,  ovchilik  v a  baliqchilik  bilan  shug‘ullandi. 
(24.T.1K.31).
Bu davrni insoniyat tarixining boshlanishi deyish m um kinm i? M arks- 
cha tarix m etodologiyasida jam iyat tarixi m azm unini  sinfiy  kurash  tash­
kil  etadi  degan tushuncha m avjud edi. Bu taxm inan  5-6 m ing yil  oldin va 
hukm ron  sin f irodasini  ifodalaydigan  davlatning paydo  b o ‘lishidan  tarix 
hisobi  boshlanadi  degan fikr ham  bor.
Karl  Yaspers  bizga  m a’lum  tarixiy  m anbalam ing  m a’lumotlari  aso­
sida tarixgacha b o ‘lgan  davr deb taxm inan  5000 yilni  ajratadi.  Qachonki 
birdaniga bir vaqtning o ‘zida uch  hududda M isr v a Shumer-Bobil  m ada­
niyati  mil.  a w .  IV m ing yillikda,  Egey, hind m adaniyati  m il.aw .III  ming 
yillikda shakllanadi.
K.Yaspers  sivilizatsiya  tushunchasi  ostida  sinflar,  davlat  v a  huquq- 
ni  faraz  qiladi.  Lekin  bu  bilan  tarixdan  oldin  o ‘tgan  4  m ing  yillik  davr 
chiqarib tashlanadi.  Ayrim olimlar, jam iy at tarixini  neolit sivilizatsivasi- 
ni  boshlab  bergan  neolit  inqilobidan  hisoblash  kerak  deb  hisoblaydilar. 
Undan  oldin  o ‘tish  davri-m ezolit  davri.  Dem ak,  o ‘tish  davrisiz  jam i­
yat  tarixi  o ‘n  m ing  yilni  o ‘z  ichiga  oladi.  Bu  y em ing  geologik  tarixida 
k o ‘z  ilg‘am as  lahza,  lekin  insoniyat o ‘tgan ulkan tub  o ‘zgarishlarga boy 
y o ‘ldir. Yer sivilizatsiyasini neolitdan  boshlanishi  quyidagi  om illar bilan 
asoslanadi:
B irinchidan,  tirikchilikning  sun’iy  vositalarini  tak ro r  ishlab  chiqa­
rishga o ‘tish,  tabiatdan  tabiiy  xom ashyo v a energiyani  birlam chi  k o ‘ri- 
nishda  o ‘zlashtirish  asosida  insonning  m aqsadli  faoliyati  natijasida 
«ikkinchi  tabiatning»  yaratilishi,  insonning  o ‘zidagi  sifat sakrashi  aso- 
sidagina am alga oshirilishi  m um kin edi. Inson o ‘zining ona tabiat bilan