Jah o n s iv iliz a ts iy a la r i ta r ix i
m a-qarshilik v a kelishm ovchiliklar kuchayadi. Hukmron elita yaqinlas-
hib kelayotgan ijtimoiy bo‘ronlar, yerosti qim irlashlarini his qilib, ulam i
sekinlatishga urinadi. N orozi om m aga «non va tom oshalar» tashlashga
harakat qiladi. Shu bilan birga, tashqi manbalar, m ilitarizm , ta’sir doi-
ralari va hududlarni takror taqsim lashni q o ‘llashga harakat qiladilar. Bu
harbiy sohaning kuchayishiga sabab b o ‘ladi va yaratilgan milliy boylikda
shaxsiy iste’mol ja m g ‘armasi hissasini yanada kam ayishiga olib keladi.
Bunday yoMning istiqboli y o ‘qligi um um sivilizatsiya tushkunligi
davrida ochiq ko ‘rinadi. Ishlab chiqarishning tushkunligini boshlanishi
turmush darajasining pasayishiga va keyin aholining k o ‘pchilik qatlam -
larini kam bag‘allashuviga olib keladi. Davlat aholining yordam ga muhtoj
qatlam lariga yordam berishga urinadi, lekin uning im koniyatlari daro-
m adlam i qisqarishi va byudjet taqchilligi bilan cheklangan. Q o‘shim cha
em issiya m uom alaga q o ‘shim cha pul massasini tashlashga to ‘g ‘ri keladi.
Bu inflyatsiyani kuchaytirib, aholining ko ‘pchilik qismini qashshoqlas-
huvi, investitsiyalam ing qadrsizlanishiga olib keladi. Boylikni takror taq-
sim lash asosan «soyadagi iqtisod» foydasiga kuchayadi.
Ehtiyojlar tushkunligi oqibati bir xil emas. Bir tom ondan resurslar
imkoniyatlari bilan oqlanmagan, asossiz yuqori parazitik ehtiyojlar «yu-
viladi» (bu XX asr 70-yillarining oxiri - 80-yillar boshlarida rivojlangan
m am lakatlarda yuz berdi).
Jam iyatning cheklangan resurslari va o ‘zgargan sharoitlarga m os
yangi ratsional iste’m ol m odeli shakllantiriladi. Bilim va ko‘nikm alam i
yangilash faollashadi. Noqulay m uhitda jo n saqlash va rivojlanishning
samarali yo ‘llari va shakllari izlanadi. B oshqa tom ondan, jam iyat a ’zo-
larining ko‘payib borayotgan qism i tirikchilik uchun ishlashdan m ahrum
boMadi. Ular ishsizlar, lyumpen, uysizlar toifasiga tushib qoladi va jino-
y atdunyosini toMdiradi.
Parallel ravishda o ‘zgarishlar sivilizatsiya piram idasining yuqori
qavati - m a’naviyat sohasini qamrab oladi. Ijod kishilari, o ‘qituvchilar,
shifokorlar, olim lar boshqalardan oldinroq ahvol ogMrlashayotganini se-
/.adilar. O 'tm ish to ‘ntarish g ‘oyalarini o ‘ziga singdirgan, qaysiki, uning
bayrogM ostida hozir hukm ron boMgan jam iyat shakllangan, ular boshqa
lardan k o ‘ra k o ‘proq, endi bu g ‘oyalar amaliy hayotga to ‘g ‘ri kelm asli-
gini k o ‘proq his qiladilar. K atta yangi g ‘oya va yirik kashfiyotlarga talab
deyarli boMmaydi. Ular ulkan, sekin harakat qiluvchi davlat m ashinasi va
m onopoliyalam ing eskirgan texnik tizimlari bilan rad qilinadilar.
Do'stlaringiz bilan baham: