0Raqamli texnologiya fakulteti 2-kurs talabalariga 4-semestr uchun «Falsafa» fanidan yakuniy nazorat savollari

Tushuncha 
–
  narsalar  va  hodisalarning  umumiy, 
muhim  xossa  va  aloqalari  aks  etuvchi  fikr.  Tushuncha 
–
 
tafakkur,  tushunish  faoliyatining  mahsuli.  Ular  nafaqat 
narsalar  va  hodisalarning  umumiy  jihatlarini  aks  ettiradi, 
balki  ularni  bir-
biridan  ajratadi,  ular  o’rtasida 
mavjud 
farqlarga  qarab  ularni  guruhlaydi,  tasniflaydi.  Bundan 
tashqari,  biz  biror  narsa  haqida  tushunchaga  ega 
ekanligimizni ta’kidlar ekanmiz, bunda mazkur obyektning 
mohiyatini  tushunishimizni  nazarda  tutamiz.  Masalan, 
«inson»  tushunchasi  nafaqat  muhim  umumiy,  ya’ni 
barcha  odamlarga  xos  bo’lgan  jihatni,  balki  har  qanday 
odamning boshqa har qanday narsalardan farqini ham aks 
ettiradi,  mazkur  odamning  mohiyatini  tushunish  esa, 
umuman  insonning  mohiyati,  ya’ni  inson  haqidagi 
tushunchaning mazmunini bilishni 
nazarda tutadi:  «Inson 
–
 
aql, so’zlashish va mehnat qilish qobiliyatiga ega bo’lgan 
bioijtimoiy mavjudot». 
 
Sezgi,  idrok  va  tasavvurlardan  farqli  o’laroq, 
tushunchalar ko’rgazmalilik yoki hissiylikdan xolidir. Idrok 
daraxtlarni,  tushuncha 
–
  umuman  daraxtni  aks  ettiradi. 
Tushunchaning 
mazmunini 
ko’pincha 
aniq 
obraz 
ko’rinishida tasavvur qilish mumkin emas. Inson, masalan, 
yaxshi odamni  tasavvur  qilishi  mumkin,  biroq  u  yaxshilik, 
yomonlik, go’zallik, qonun, yorug’lik tezligi, sabab, qiymat 
kabi tushunchalar v
a jarayonlarni sezgi obrazi ko’rinishida 
tasavvur  qila  olmaydi.  Har  qanday  fanning  barcha 
tushunchalari  haqida  shu  fikrni  aytish  mumkin.  Ularning 
obyektiv  ta’rifi  ko’rgazmalilik  chegaralaridan  tashqarida 
bilvosita aniqlanadi.  

---

Tushuncha muhim jihatlar va xossalarni aniqlaydi va 
ularni  o’zida  mujassamlashtiradi:  tushuncha  mohiyatning 
fikrda ifodalangan obrazidir. Shuning uchun ham oz sonli 
tushunchalar  son-sanoqsiz  narsalar 
–
  xossalar  va 
munosabatlarni  qamrab  oladi.  Tushunchalar  turli 
davrlarda  mazmunan  har 
xil  bo’lgan.  Ular  ayni  bir  inson 
rivojlanishining turli darajalarida har xildir.  
Haqiqiy  ilmiy  tafakkur  madaniyati  biron-bir 
tushunchani  aniq  ta’rifsiz  qoldirmaslikni  o’zi  uchun qoida 
deb  biladi.  Buyuk  mutafakkir  Suqrot  tushunchalarni 
mantiqiy  jihatdan  an
iq  ta’riflash  haqiqiy  bilimning  bosh 
shartidir, degan edi.  
Tushunchalar  inson  ongida  ma’lum  bog’lanishda, 
mulohazalar ko’rinishida yuzaga keladi va mavjud bo’ladi. 
Tafakkur 
–
  biror  narsa  haqida  hukm  chiqarish,  narsaning 
turli  tomonlari  o’rtasidagi  yoki  narsalar  o’rtasidagi 
muayyan aloqalar va munosabatlarni aniqlash demakdir.  
 
 
150 
2 
1 
6 
Bilishda mantiqning axamiyati. 
 
151 
1 
1 
11 
Xalq  bilan  mulokot-  kasbiy  soha  xodimlarining  axloqiy  va 
estetik tafakkurini rivojlantirish vositasi. 
 
152 
3 
1 
9 
Tushunchaning izohlang.
 
153 
2 
1 
9 
Tushunchaning mazmuni deb nimaga aytiladi.