Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим

Ижодий қайта ҳикоялаш ва баён.Методикада ижодий қайта ҳикоялашнинг бир неча тури 
ажратилади. Бошланғич синфларда ижодий қайта ҳикоялашнинг қуйидаги турларидан фойдаланилади:
1. Шахсни ўзгартириб қайта ҳикоялаш ва баён. Бошланғич синфларда Х шахс тилидан берилган ҳикояни 
ХХХ шахс тилидан қайта ҳикоя қилишдан кўпроқ фойдаланилади, ижодий қайта ҳикоялашнинг бу турида 
ўқувчилар ҳикоядаги гапларни қайта тузадилар. Масалан, Х шахс тилидан берилган матнни ўқувчилар Ш 
шахс тилидан қайта ҳикоя қилишлари учун ўқитувчи раҳбарлигида гапнинг кесимини ўзгартирадилар, унга 
мос равишда гапнинг ўзини қайта тузадилар; ҳикоя қилувчи шахснинг номини ва у ёки улар сўзини 
ишлатадилар. Шахсини ўзгартириб қайта ҳикоялаш ва баён ёзиш ўқиш дарсларида олиб борилган бундай 
оғзаки тайёргарликнинг давоми сифатида ўтказилади. 
2. Ҳикояда иштирок этувчи бирор персонаж тилидан қайта ҳикоя қилиш.
3. Матнни ижодий тўлдириб қайта ҳикоялаш. ´қувчилар ҳикоя мазмунини, шароитини яхши 
тушунсаларгина, уни ижодий тўлдириб қайта ҳикоялай оладилар. Ижодий қайта ҳикоялашнинг бу тури ҳам 
кўпинча оғзаки тарзда ўтказилади. 
4. Сўз билан тасвирлаш ёки саҳналаштириш. Ижодий қайта ҳикоялашнинг бу тури саволлар ёки 
қуйидаги каби топшириқларни бажартириш асосида ўтказилади: «Сиз шу вазиятда ўзингизни қандай 
сезасиз? Булар расмда тасвирланган деб ўйланг. Шу воқеалар кўз олдингиздан ўтяпти, сиз кўряпсиз, 
эшитяпсиз ва ўзингиз тасвирлаяпсиз деб ўйланг». Матндаги табиат тасвири, қаҳрамонларнинг ташқи 
кўриниши, портрети сўз билан тасвирлашга топширилиши мумкин. Бу асосан оғзаки бажарилади, айрим 
ҳоллардагина баён шаклида ёздирилади. 
 
Савол ва топшириқлар 
1. Боғланишли нутқни ўстириш жараёнида ўқувчиларда ҳосил қилинадиган асосий кўникмаларни 
айтинг. 
2. «´қувчилар боғланишли нутқини ўстиришда намунавий матннинг °рни» мавзусида ахборот 
тайёрланг. 
3. Ҳикоя тарзидаги матнни оғзаки қисқартириб ёки танлаб қайта ҳикоялашга бағишланган дарс 
ишланмасини тайёрланг. 
4. Ш синф «´қиш китоби»даги ҳикояларнинг биридан фойдаланиб, ижодий қайта ҳикоялаш учун 
матн тузинг. Қайта ҳикоялашдаги ижодий элементни айтинг. 
5. 4- синф ўқувчилари ёзган баён матнини таҳлил қилиш чизмасини тузинг ва шу асосда бир ўқувчи 
баёнини таҳлил қилинг.