Gidromeliorativ


-rasm. Qoziqni gruntga botirish usullari



Download 3,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet69/76
Sana13.01.2022
Hajmi3,86 Mb.
#356430
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   76
Bog'liq
gidromeliorativ ishlarni tashkil etish

2.19-rasm. Qoziqni gruntga botirish usullari:
a - qoqish (mexanik); b - yuvish; d - titratma botirish; e - titratma 
qoqish; f - yuvish bilan titratma botirish; g - bosimli titratish; 
 
h - burab kiritish.
Ayrim holatlarda qoziq yoki shtunt, uni qoqishda yo‘l qo‘yil-
gan kamchilik yoki undagi defektni tuzatish maqsadida chiqarib 
(sug‘urib) olinadi.
Qoziq qoqishning asosiy usullari
Qoziq  yoki  shtunt  qoqishning  amaliyotda  quyidagi  usullari 
mavjud:  qoqish  (mexanik  zarba  bilan);  yuvib  (gruntni)  kiritish 
(titratish bilan); titratish-qoqish (bosimli titratish bilan); burab kiritish.
Qoziq qoqishda kopr qurilmasidan foydalaniladi. Kopr qurilmasi 
qoziq qoqish qurilmasini va qoziqni belgilangan holatda ushlab 
turish uchun qo‘llaniladi. Ular yig‘ma yechiladigan tuzilma bo‘lib, 
baza mexanizmi va moslamalari bilan ishlatiladi, asosan, bir kovshi 
ekskvatorlarga almashtiriladigan ishchi jihoz sifatida hamda universal, 
yarim universal rels bazali va boshqa tuzilmali asos qismli tuzilmalari 
mavjud.
Har qanday kopr qurilmasining asosiy ishchi ko‘rsatkichi uning 
xartum uzunligidir, chunki u qoziq uzunligi va qoqish mexanizmi 


121
o‘lchamlarining ishlash imkoniyatini belgilaydi. Qiya qoziqlar qiya- 
lanadigan kopr qurilmalari yordamida qoqiladi. Ko‘p ish hajmli 
joylarda yirik o‘lchamli katta kopr qurilmalaridan foydalaniladi. 
Aksincha, kam ish hajmli joylarda ekskvator yoki traktor bazasidagi 
kopr qurilmalaridan foydalaniladi.
Kopr qurilmasi xartumining balandligi, yuk ko‘tarish qobiliyati, 
manyovrli mobilliligi hisobga olinib jamlanadi.
Koprning talab etiladigan balandligi:
Nk=N
s
+1
m
+1
ex
+1 ±
 
h, 
(2.35)
bu yerda: N
s
 – qoziq uzunligi, m;
l
m
 – qoqish qurilmasi uzunligi, m;
l
ex
 – qoqish qurilmasining erkin harakatlanish yo‘li, m;
l – zaxira uzunlik, m;
h – qoziq qoqish sathi va kopr turish sathi o‘rtasidagi farq masofa, 
m;
Qoziq  qoqilganda  o‘zining  (gruntga  kirgan  qismi)  hajmiga 
barobar gruntni zichlaydi, atrofiga siqib chiqaradi. Bu vaqtda zich- 
langan grunt diametri o‘rtacha qoziq diametriga nisbatan 2-3 martani 
tashkil etadi (2.18-rasm, g).
Qoziqni qoqish (mexanik ta’sir bilan) usuli eng ko‘p amaliyotda 
tarqalgan bo‘lib, unda qoziqning o‘tkirlangan uchi gruntga kiradi. 
Natijada grunt zarrachalarini atrofga va qisman pastga siljitadi. 
Qoziqni  qoqishda  sarflanadigan  energiyaniтп  miqdori  ko‘p 
faktorlarga bog‘liq: qoziqning o‘lchamlariga, gruntning qurilish 
xossalariga, qoqish chuqurligi, qoqishning tuzilish ko‘rsatkichlari 
va boshqalar qoziqni qoqish unumdorligiga ta’sir etadi. Granulametrik 
tarkibi mayda donador zarralardan tashkil topgan gruntlarda qoziqni 
qoqish osonroq, aksincha, bog‘lanmagan tarkibida yirik o‘lchamli 
aralashmalar bor gruntlarda qiyinroq bo‘ladi.
Qoziq qoqishda birlik vaqt ichidagi zarbalar soni yoki qoziqni 
gruntga kiritishni, o‘lchov o‘tkazish uchun bajarilgan zarbalar seriyasi 
qoziq qoqish amaliyotida «garov» deb tushuniladi. Bir garovda 


122
qoziqning botirilishi (yerga kirishi miqdori) «inkor» deyiladi. «Inkor» 
miqdori bo‘yicha qoziqning tutib turish qobiliyati baholanadi.
Qoziq qoqishni amalga oshiradigan har xil tuzilmali bolg‘alar 
mavjud. Ularning kiritish qobiliyatini xarakterlovchi asosiy ko‘r- 
satkichlari bo‘lib, zarba berish qismining massasi va bir zarbaning 
energiyasi hisoblanadi. Bu energiya jismning erkin tushish balandligi 
va siqilgan havo, suv bug‘ining ta’siridan, yoqilg‘ining yonishidan 
olinadigan qo‘shimcha energiyadan hosil bo‘ladi.
Qoziqni yuvib kiritish. Bu usul tegishli sharoitda yuqori ish 
unumdorligi, qoziqni zararlamasligi va qoziq holatini oson boshqarish 
bilan  xarakterlanadi.  Bu  usulning  qo‘llanish  sharoiti  yuqorida 
ko‘rsatilgan. Qoziqni botirish uchun uning ichidan yoki tashqarisidan 
suv  yuborish  uchun  diametri  25–75  mm  bo‘lgan  po‘lat  quvur 
o‘rnatiladi. Po‘lat quvurlar qoziq bilan parallel bo‘ladi. Bu quvurlar 
orqali qoziq uchiga bosimli suv yuboriladi. Quvurlarning uchiga 
suv bosimi yig‘ib beruvchi uchlik o‘rnatiladi, uning suvni chiqarish 
teshigining kesimi quvur kesimi yuzisiga nisbatan birmuncha kichik 
bo‘ladi. Suv bosimi nasos yordamida hosil qilinadi. Bosim miqdori 
0,4–0,6 MPa bo‘lishi lozim. Bog‘langan gruntlar uchun esa suv 
bosimi 0,8–1,5 MPa ni tashkil etishi lozim.
Qoziq gruntni yuvilishi hisobiga oson kiradi, unda mexanik 
zararlanishlar bo‘lmaydi. Qoziq yo‘nalishi vertikal holatdan o‘zgargan 
taqdirda, uning atrofidagi quvurlar orqali suvning sarflanishini va 
bosimini o‘zgartirish bilan qoziq holatini oson to‘g‘rilash mumkin 
bo‘ladi. Ayrim holatlarda qoziqning tutib turish qobiliyatini oshirish 
maqsadida, oxirgi 1,5-2 metr qismi zarbali qoqish usuli bilan kiritiladi.
Qoziqni ishlab chiqarishda quvursimon turlari ham bor. Bular 
po‘lat quvurlar, quvur qobiqli va ichi bo‘sh temir-beton qoziqlardir. 
Bunday tuzilishdagi qoziqlarni suv bilan gruntni yuvib kiritishda 
uning ichki bo‘shlig‘idan bitta yuvish quvuri o‘rnatiladi va ishni 
amalga oshiradi.
Qurilish amaliyotida suv bilan birga bosimli havo yuborish 
tajribasi ham ma’lum. Bu qoziqning botirish tezligini birmuncha 


123
oshiradi. U suvga nisbatan qattiq shag‘al va boshqa yirik aralashmali 
gruntlarni ham yuva oladi.
Muallifning tik quduqlar tubini tozalashda o‘tkazgan tajribalari 
ma’lumotlaridan ma’lumki, suv havo aralashmasi tarkibida o‘lchami 
80-100 mm gacha bo‘lgan tosh jinslarni chiqara oladi. Aralashmaning 
ko‘tarilish tezligi 4-5 m/s gacha yetadi. Ko‘rsatilgan tezlik yuqoridagi 
jarayonni amalga oshirish uchun yetarli bo‘ladi.
Muallifning  ishtirokida  o‘lchami  32×32  sm  bo‘lgan  temir-
beton qoziqlar qoqib inshoot qurish amaliyoti Xorazm viloyati Xiva 
tumanidagi Chanashik qishlog‘i hududida kanal ustidan o‘tkazilgan 
suv o‘tkazish novi qurilishi amalga oshirilgan. Bu inshoot 30 yildan 
oshiq ishlab turibdi. Bunda asos grunti mayda va o‘rtacha donador 
qum bo‘lgan. Qoziqni kiritish tezligi 8 m/s gachani tashkil etgan.

Download 3,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   76




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish