g
hisobida;
x –
xom kleykovina miqdori % hisobida.
Kleykovinaning sifatini unning cho‘ziluvchanligiga qarab
aniqlash uchun kraxmaldan yuvib olingan 5 g kleykovina 30°C haroratli
suv quyilgan stakanga solinadi, keyin stakan termostatga yoxud xuddi
o‘sha haroratdagi suv solingan idishga qo‘yiladi. Bir soat o‘tgach,
yetilgan kleykovina 7–13 sm uzunlikda arqon qilib cho‘ziladi.
Arqonning har ikki tomonidan uch barmoq bilan ushlab turib, chizg‘ich
ustida qayta-qayta cho‘ziladi. Arqon shaklli xamir qanday uzunlikda
uzilishiga e’tibor beriladi. Kleykovina qancha ko‘p cho‘zilsa, u
shunchalik kuchsiz bo‘ladi.
Oliy va 1-navli bug‘doy uni kleykovinasi 1 soat yetiltirilgandan
keyin cho‘zilganda uzunligi 45 sm dan, 3 soat yetiltirilganda 70 sm
dan
oshsa, kuchsiz hisoblanadi.
Xamirturush keltirilganda uning oshirish tezligi shu xamirturush
qo‘shib qorilgan xamirning oshishiga qarab aniqlanadi.
Yarim tayyor mahsulotlarni nazorat qilganda, organoleptik
(yuzining holati, rangi, hidi, ta’mi, ko‘tarilish darajasi, konsistensiyasi,
qo‘lga quruq tegish darajasi, massasining bir xilligi) baho berishdan
tashqari, ularning nordonligi, namligi, oshirish kuchi ham aniqlanadi.
Nordonligini aniqlash uchun 0,5 g yarim tayyor mahsulot 0,05
grammgacha aniqlikda tortiladi, chinni hovonchada 50 ml distillatsiya
qilingan suvda atala hosil bo‘lguncha qoriladi. 2–3 tomchi fenolftalein
qo‘shib, NaOH eritmasida pushti rangga kirguncha 0,1n. ishqor bilan
titrlanadi (quyuq yoki suyuqligi aniqlanadi); bunda undagi pushti rang
bir daqiqa saqlanib turadi.
219
Unning nordonligi quyidagi formula bilan hisoblab chiqiladi:
X* 2a
bunda, a – titrlashga sarflangan 0.1n. ishqor eritmasining hajmi,
ml
hisobida;
X – yarim tayyor mahsulotning nordonligi.
Yarim tayyor mahsulotning namlik darajasi aniqlanadi.
Tekshiriladigan mahsulot texnik-kimyoviy tarozida 0,01 g
aniqlikkacha o‘lchanadi.
Qog‘oz xaltalarga solib oldindan tayyorlab qo‘yilgan va shu
asbobda quritilgan yarim tayyor mahsulotning nami qochiriladi. Qog‘oz
xaltachalar tayyorlash uchun rotator tipidagi sal yelimlangan qog‘ozdan
yoki gazeta qog‘ozidan foydalaniladi.
Namlik o‘lchash jihozida ishlaganda oldindan tayyorlab qo‘yilgan
20–14 sm o‘lchamli qog‘oz taxtalarni avval o‘rtasidan taxlanadi, keyin
xaltacha yasab, chetlari taxminan 1,5 sm bukiladi. Dumaloq shaklli
asbobda ishlaganda tomonlarining uzunligi 16 sm ga teng kvadrat
qog‘ozlar olinadi hamda chetlarini taxminan 1,5 sm
qaytarib uchbur-
chak shaklida o‘rtasidan buklanadi.
Ikkita ana shunday qog‘oz xaltacha priborga bemalol joylashadi.
Natijada bir vaqtning o‘zida ikkita yarim tayyor mahsulotning namligini
aniqlash uchun imkoniyat yaratiladi.
Tayyor xaltachalarni priborga qo‘yib, mahsulotni quritish uchun
belgilangan haroratda oldin 8 daqiqa quritiladi, so‘ngra eksikatorga
joylanadi.
Qog‘oz xaltachalar quritilib sovitilgach, bevosita tortib ko‘rish va
shundan keyin eksikatorda saqlash kerak. Qog‘oz xaltachalarni ko‘pi
bilan 2 soat saqlash tavsiya etiladi. Eksikatorga quruq xlorli kalsiy
solingan bo‘lishini unutmaslik lozim.
Namlikni aniqlashdan oldin oldindan quritilgan va tortilgan,
namligi 20% yuqori bo‘lgan mahsulotdan 5 g, namligi undan pastro-
g‘idan 4 g namuna olib, xaltachaga imkoni boricha bir tekis yoyib
solinadi.
Quritish paytida presslanib qolgan xaltachalarning bortlari nam-
likni aniqlash vaqtida tekshirilayotgan mahsulotni nobud bo‘lishdan
saqlaydi.
220
Agar quritilayotgan mahsulot qatlami 2 mm
dan yupqa bo‘lsa,
plastinalar orasini kamaytirish kerak.
Har xil yarim tayyor mahsulotlarning 160°C haroratda qurish
muddati quyidagicha (daqiqa hisobida):
Namligi 55%gacha bo‘lgan xamir va boshqa yarim tayyor
mahsulotlar (analiz uchun 5 g olingan). 5
Namligi 55%dan ortiq suyuq yarimtayyor mahsulotlar
(qaynatma, zakvaska va presslangan xamirturush,
analiz uchun 5 g olingan) ..............................7
Kleykovina (analiz uchun 5 g
olingan)................10
Suyuq xamirturush (analiz uchun 1-3 g olingan)......5
Un, solod va namlik darajasi past tayyor
mahsulotlar (analiz uchun 4 g olingan) ..................................3
Namlik quyidagi formula bilan hisoblab chiqiladi:
X = (Q
1
-Q
2
)/Q
1
-Q*100
Bunda, Q
1
- qog‘oz xaltachaning analiz uchun olingan namuna bi-
lan birga quritishdan ilgarigi og‘irligi,
g
hisobida;
Q
2
– qog‘oz xaltachaning analiz uchun olingan namuna bilan birga
quritilgandan keyingi og‘irligi, g hisobida;
Q’ – quritilgan qog‘oz xaltachaning og‘irligi,
g
hisobida;
X – namlik, % hisobida.
Xamirturushning shar shaklidagi xamirni oshirish kuchini
aniqlash uchun 5 g xamirturush 5 g 2-navli bug‘doy uniga qo‘shib
qoriladi. Xamirni dumaloqlab, usti tekislanadi. Shar shaklidagi ana shu
xamir 32°C haroratli suv quyilgan stakanga solinadi. Shar stakan tagiga
yopishmasligi kerak. Uning suvga solingan va suvdan qalqib chiqqan
vaqti hisobga olinadi. Shar stakanga solingan vaqt bilan uning qalqib
chiqishi o‘rtasidagi vaqt (daqiqa hisobida) xamirturushning oshirish
kuchini ko‘rsatadi.
Usta-novvoy smenani qabul qilib olishda quyidagilarni tekshirishi
zarur:
a) un va yordamchi xomashyolarning sifati ko‘rsatilgan hujjatlarni
ko‘zdan kechirish; shu ko‘rsatkichlarning xomashyo sifatiga mos kelish
yoki kelmasligini organoleptik yo‘l bilan aniqlash;
b) qop markalarining to‘g‘riligini, unlar (qoplar)ning guruhi va
xiliga qarab alohida-alohida taxlanganligini tekshirish;
221
d) unlarning to‘g‘ri aralashtirilganini, elanganligini va har bir
xomashyoni ishlab chiqarishga tayyorlash tartibini belgilash.
Xamir qorish sexida quyidagilar tekshiriladi:
a) har bir mahsulot navi uchun belgilangan retsept bo‘yicha
xamirning to‘g‘ri qorilishi va tayyorlanishi;
b) xamirning tarkibiy qismlari retseptda ko‘rsatilgancha olin-
ganligi;
d) yarimtayyor mahsulotlarning sifati va tayyorligi;
e) belgilangan me’yorlarga ko‘ra harorat va nordonlik rejimi,
shuningdek, xamir tayyorlashning har bir bosqichida, xamirning achish
muddati va tayyor bo‘lishi;
f) nomakobning normal bo‘lishi, ishlab chiqarish jihozlari, inven-
tar va sexning sanitariya ahvoli.
Non yasash va pishirishda quyidagilar tekshiriladi:
a) donalab sotiladigan nonlarning belgilangan og‘irlikda bo‘lishi;
b) har xil non uchun xamir kesish va yasash qoidalariga rioya
qilinishi;
d) xamirni tindirish muddati, yetilganligi, pishirish kamerasining
harorati va nonning pishish muddati;
e) tayyor mahsulotning organoleptik ko‘rsatkichlar bo‘yicha sifati.
Non jo‘natiladigan joylarda esa nonlarning stellaj, vagonetka va
tokchalarga to‘g‘ri taxlanishi, non solinadigan idishlarning holati va
nonni saqlash sharoiti tekshiriladi.
Jo‘natish joylarida tayyor mahsulotni analiz qilish uchun har qaysi
navidan o‘rtacha namuna olinadi.
Ishlab chiqarishni kundalik tekshirib turishdan tashqari, usta-
novvoy, korxona mudiri va laboratoriya xodimlari tayyor mahsulotning
chiqishini hisobot hujjatlariga muvofiq har kuni tekshirib boradi.
Tayyor mahsulotning sifatini tekshirish esa amaldagi standartlarga
muvofiq o‘tkaziladi, nonning sifati ham organoleptik usul bilan fizik-
kimyoviy ko‘rsatkichlarga qarab baholanadi.
Nonning shakli, rangi va po‘stining holati, ta’mi, tusi, mag‘zining
elastikligi va bir tekis g‘ovakligi organoleptik usul bilan baholanadi.
Nonning shakli, rangi va po‘stining holati olingan namunalarni
ko‘zdan kechirish yo‘li bilan aniqlanadi.
Nonning ta’mi, yangiligi va hidi degustatsiya (yeb ko‘rish) yo‘li
bilan, rangi va mag‘zining holati esa kesib ko‘rish yo‘li bilan, non
222
mag‘zining elastikligi esa nonning kesilgan joyini barmoqlar bilan bosib
ko‘rib aniqlanadi.
Non va bo‘lkalarning namligi, nordonligi, g‘ovakligi laboratori-
yada analiz qilish yo‘li bilan aniqlanadi. Non yopish korxonasi
pishirilgan nonning sifati standartga muvofiq kelishiga kafolat berishi
va har qaysi guruh nonni belgilangan shaklda sifati ko‘rsatilgan hujjatlar
bilan birga jo‘natilishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |