Samarqand davlat universiteti kasbiy ta’lim fakulteti

 

   Bolg‘alash uskunalari  

 

 

Temirchilik sexlaridagi bolg‘alash uskunalarini asosiy va yordamchi 

uskunalariga bo‘lish mumkin. Asosiy uskunalarga bolg‘alar va presslab, 

yordamchi uskunalarga qaychilar, qizdirgich pechlar, zagotovkalarni 

bolg‘alashga uzatuvchi kranlar, kontovatellar, manipulyatorlar va boshqalar 

kiradi. Asosiy temirchilik uskunalarini quyidagi ko‘gsatkichlarga ajratiladi: 

a) ish tezliglarga ko‘ra bolg‘alarga (

v

ish

= 7–8 m/sek) va presslarga (

v

ish

= 0,1–

0,3 m/sek); 

---

 

b) energiya xiliga ko‘ra: bug‘ va elektr yuritmali (pnevmatik,ressorli va 

richagli) bolg‘alarga ajratiladi. Bug‘ bolg‘alari osongina siqilgan havoda 

ishlay oladi, shuning uchun ko‘pincha bug‘-havoda ishlovchi bolg‘alar deb 

yuritiladi; 

d) bug‘ yoki siqilgan havoning bolg‘a porshiniga ta’siriga ko‘ra bir   

yoqlama yoki ikki yoqlama ishlaydigan bolg‘alarga bo‘linadi. Bir yoqlama 

ishlaydigan bolg‘alarda bug‘ yoki siqilgan havo tushivchi qismlarini faqat 

yuqoriga ko‘tarib beradi, ikki yoqlama ishlaydiganlari  esa tushuvchi 

qismlarini ham ko‘taradi ham tushuvchi qismlar og‘irligiga qo‘shimcha 

ravshda bosim beradi.   

e) staninasining konstruksiyasiga ko‘ra bug‘-havo bolg‘alari bir stoykali va 

ikki stoykali bo‘ladi. Bir stoykali bolg‘alarning tushuvchi  qsmlari  assalari 

0,25 dan 1 t gacha bo‘lib kichkina pokovkalar, ikki stoykali bolg‘larning 

tushuvchi qismlari massalari 1 t dan 8 t gacha bo‘lib, yirik pokovkalarni 

olishga mo‘ljallangan.  chizmada ikki stoykali bug‘-havo bolg‘asining 

tuzilishi sxematik tarzda keltirilgan. 

 

 

 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7.4-chizma. Ikki stoykali bug‘-havo bolg‘asi sxemasi: 

 

1 – silindr; 2 – stoyka; 3 – shtok; 4 – baba; 5 – pona; 6 va 7 – bayok; 

8 – shabot; 9 – pona; 10 – zolotnik qutisi; 11 – shpindel; 12 – tortqi;  

13 – maxsus qurilma; 14 va 15 – dastalar; 16 – plita; 17 – brus; 

18 va 19 – poydevor. 

 

Sxemada ko‘rinib turibdiki, bolg‘aning asosiy qismi staninaning stoykalari (2) ga 

o‘rnatilgan silindr (1) hisoblanadi. 

Silindr porshiniga shtok (3) ulangan, shtokning pastki 

uchiga esa 

baba (4) mahkamlangan. Shtokning ishlash sharoiti juda og‘ir, shuning 

uchun ba’zan uning ishlash muddati 500 soatdan ortmaydi. Bunga ko‘pincha, 

noto‘g‘ri ekssentrik zarblar sabab bo‘ladi. Baba staninaning yo‘naltiruvchilari bo‘ylab 

harakatlanadi. Ustki bayok (6)  babaga pona (5) yordamida mahkamlaydi. Plita (16) 

bilan poydevor (19) orasiga, shuningdek, shabot (8) bilan uning poydevori (18) 

orasiga zarbni yumshatish uchun qalinligi – 200 mm li yog‘och (yaxshisi dub) bruslar 

qo‘yiladi. Stoyankalar poydevoriga anker boltlar yordamida  mahkamlanadi. Bolg‘ani 

pastki muhrasining yuzasi  poldan 740–750 mm balandlikda bo‘ladigan qilib 

o‘rnatiladi. 

 

 

---

 

 

 

Bolg‘aning o‘ng tomonida qo‘l bilan boshqarish mexanizmi joylashgan. 

Pnevmatik bo‘lg‘a shu mexanizim orqali boshqariladi 

(chizma).  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

7.5-chizma. Pnevmatik bolg‘a:

 

a – umumiy ko‘rinishi; b – ishlash sxemasi. 

1– pedal; 2 – shabot; 3 – yostiqcha; 4 – pastki bayok; 5 – ustki bayok; 

6 va 7 – havo taqsimlovchi mexanizm; 8 – ish silindri; 9 – kompressor 

silindri; 10 – reduktor; 11 – elektrodvigatel; 12 – ish silindri; 

13 – kompressor porsheni; 14 – krivoship-shatunli mexanizm; 

15 – baba.