A razzoqov, sh. Tashm atov

Birinchidan,
  bozor  hatto  eng  boy  jamiyatni  ham  narxi  belgilab 
qo ‘yilgan yorliqlari yo‘q tovar va xizmatlar,  masalan,  ta’lim,  mahalliy 
m a ’muriyat, jamoat sog‘liqni saqlash xizmati kabilar bilan ta’minlashda 
samarasiz vosita  hisoblanadi.  Bozor jamiyati  bu  tovarlami sotib olish 
uchun  soliq  tushumlarining  bir  qismini  yo‘naltiradi,  ammo jamiyat 
a ’zolari bu soliqlami  majburiy yig‘imlar sifatida  qabul  qiladi  va erkin 
xarid qilinadigan  tovarlardan keskin farq etadi.  Shu sababli  sof bozor 
jam iy ati  ta ’lim ,  s o g iiq n i  saqlash,  m u n itsip alitet,  rekreatsiya 
(ekologiya) va boshqa sohalarga kam mablag‘ ajratishga intiladi.
Ikkinchidan
, bozor insonning  istak va talablarini qondirishda qat’iy 
iqtisodiy  hisob-kitoblarga  amal  qiladi.  Bozor  boylarning  jonkuyar 
xizmatkori,  ammo qashshoqlarga nisbatan befarq qaraydi.  Bu iqtisodiy 
yutqazish  bo'lib  qolmasdan,  balki  axloqiy  yutqazish  hamdir.  Foyda 
ketidan quvishni qo‘llaymiz, ammo millionlab qashshoqlaming ahvolini 
sezmaslikka intilamiz. Ayniqsa, globalizatsiya davrida boylarboyimoqda, 
kambag‘allar yanada qashshoqlashmoqda.  Bu ijtimoiy xavfdir.
Uchinchidan,
  bozor  tizimi  amaliyoti  davomida  mikro  va  makro 
kasalliklarga duchor bo‘lib turadi. Bu siklik yoki surunkasiga bo‘lib tura- 
digan  inflatsiya,  ishsizlik,  kambag‘allik  va  atrof-muhitning  ifloslanishi 
va boshqalami  o ‘z ichiga  oladi.  Bozor insoniyat  uchun  xavfli  bo‘lgan, 
ammo  katta  foyda  keltiradigan  faoliyat  bilan  shug‘ullanishga  moyil 
(masalan,  narkobiznes,  qurol  sotish  va  boshqalar).

---

Albatta, mamlakatdagi istalgan sotsial kasalliklami iqtisodiy tuzum 
bilan bevosita bog‘lash  kerak emas,  ammo  ular o ‘rtasidagi  aloqalami 
inkor  etish  ham  xavflidir.  Ammo  kapitalistik  bozor  iqtisodiyotining 
m uhim   xususiyati  shundaki,  u  bo‘layotgan  o ‘zgarishlarga  tez 
moslashadi (adaptatsiya),  rivojlanishni ta’minlashga moyillik mavjud. 
Masalan,  1929-33-yiÜardagi  buyuk  depressiya  tufayli  AQSH  va  bir 
qancha davlatlar o‘z iqtisodiy siyosatini  keskin o ‘zgartirdi va hokazo. 
Sobiq sotsialistik mamlakatlar deb atalgan davlatlaming iqtisodiy siyosati 
adaptatsiyaga moyil bolm adi.  Bozor iqtisodiyotiga zid  (xususiy mulk 
tugatilib,  davlat  mulki  hal  qiluvchi  bo‘ldi,  baholar  erkinligi  buzildi, 
q at’iy  rejalashtirish  joriy  etildi,  erkin  raqobat  in k o r  etildi,  yakka