«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti

NAZORAT SAVOLLARI 
1.  Qurilish konstruksiyalari nima? 
2.  Binolarning sinflanishi (uy-joy, jamoa va ishlab chiqarish binolari). 
3.  Binolarning asosiy konstruktiv elementlarini ayting. 
4.  Ularga qo'yiladigan talablar? 
5. Konstruksiyaga ta'sir etuvchi yuklar qanday sinflanadi? 

---

192 
 
20 – MA’RUZA 
BETONNING TURLARI. BETONNING ME’YORIY VA HISOBIY QARSHILIGI. 
ARMATURANING TURLARI. ARMATURANING ME’YORIY VA HISOBIY 
QARSHILIGI. 
 
Reja: 
1.
 
Betonning turlari; 
2.
 
Betonning xossalari; 
3.
 
Betonning me’yoriy va hisobiy qarshiligi. 
4.
 
Armaturalarning turlari; 
5.
 
Armaturalarning fizik – mexanik xossalari; 
6.
 
Armaturaning me’yoriy va hisobiy tavsiflari; 
 
Beton quyidagi belgilari bo‟yicha sinflanadi: vazifasi bo‟yicha – konstruktiv va maxsus; 
bog‟lovchisi bo‟yicha – sementli, silikatli, shlakli, gipsli; to‟ldiruvchisi bo‟yicha – zich, g‟ovakli 
va  maxsus  to‟ldiruvchili;  strukturasi  bo‟yicha  –  zich,  katta  g‟ovakli,  g‟ovakli,  yacheykali. 
Yuqoridagi  belgilariga  qarab  beton  quyidagi  turlarga  bo‟linadi:  og‟ir,yengil,  maydadonali, 
zo‟riquvchi, yacheykali va b. 
Og‟ir beton – 
bu zich strukturali beton bo‟lib, sementli bog‟lovchi, katta va mayda zich 
to‟ldiruvchilardan  tashkil  topgan.  U  qurilishda  eng  ko‟p  tarqalgan  beton  bo‟lib,  asosan  yuk 
ko‟taruvchi konstruksiyalarda ishlatiladi. 
Yengil  beton 
(sementli  bog‟lovchi  va  g‟ovak  to‟ldiruvchilardan  tashkil  topgan)  bino  va 
inshootlarning  yuk  ko‟taruvchi  va  ko‟tarmaydigan  konstruksiyalarida  ishlatiladi. 
Yacheykali 
beton 
yuk  ko‟tarmaydigan  konstruksiyalarda,  katta  g‟ovakli  –  faqat  betonli  konstruksiyalarda 
(masalan,  drenajlar  va  gidrotexnik  inshootlar  filtrlari),  maydadonali  beton  esa  yig‟ma 
konstruksiyalarni choklarini to‟ldirish uchun va armosementli konstruksiyalarda ishlatiladi. 
Beton anizotrop material bo‟lib, uning mustahkamligi quyidagi omillarga bog‟liq: tarkibi, 
bog‟lovchi  va  to‟ldiruvchining  xili,  suv  va  sementning  nisbati  (W/C),  tayyorlash  usuli,  qotish 
sharoiti,  betonning  yoshi,  namunalarning  shakli  va  o‟lchamlari.
75
  Beton  qorishmasida  W/C 
qancha kichik bo‟lsa, betonning mustahkamligi shuncha yuqori bo‟ladi, sement kam sarflanadi. 
Beton qorishmasida W/C qancha kichik bo‟lsa, betonning mustahkamligi shuncha yuqori 
bo‟ladi, sement kam sarflanadi. 
                                                 
75
.Hassoun M. Nadim. Scructural concrete: theory and design/ M. Nadim Hassoun, South Dakota State 
University, Athem al-Manasser, San-Jose State University. – Sixth Edition, 2012.(42 – 44 betlar) 
 

---

193