«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti

Betonning    bo’ylama    cho’zilish    mustahkamligi 
bo‟yicha  sinfi  B
t
  ko‟pgina 
inshootlarda (masalan, gidrotexnika inshootlarida) beton mustahkamligining asosiy ko‟rsatkichi 
hisoblanadi. Betonning cho‟zilishdagi mustahkamligi siqilishdagiga nisbatan 10 – 20 marta kam 
bo‟lib, quyidagi empirik formula yordamida aniqlanadi: 
 
.
5
,
0
3
2
R
R
bt

  
 
 
 
 
  (1) 
 
Bo‟ylama  cho‟zilish  mustahkamligi  bo‟yicha  betonning  quyidagi  sinflari  belgilangan: 
B
t
0,8;  B
t
1,2;  B
t
1,6;  B
t
2;  B
t
2,4;  B
t
2,8;  B
t
3,2.  Beton  sinfi  konstruksiyaning  vazifasi  va  ishlash 
sharoitiga bog‟liq holda texnik–iqtisodiy ko‟rsatkichlar asosida belgilanadi. 

---

194 
 
Betonning  qirqilishdagi  mustahkamligi  R
sh
  q  2R
bt
,  sinishdagi  (skalo‟vanie) 
mustahkamligi (l,5...2)R
bt
, ko‟p sonli takroriy yuklanishlardagi mustahkamligi R
r
q(0,95...0,5)R
bt
 
bo‟ladi. 
Shunday  qilib,  turli  xil  kuch  ta‟siri  ostida  betonning  mexanik  mustahkamligi  taxminan 
quyidagi qiymatlarga ega: 
kubiklarni siqqanda   
R; 
prizmalarni siqqanda   
(0,7…0,8)R; 
o‟q bo‟ylab cho‟zilishda 
 
(0,05…0,1)R; 
egilishdagi cho‟zilishda  
 
(0,1…0,18)R; 
sof qirqilishda  
 
 
(0,15…0,3)R; 
yorilishda  
 
 
 
(0,1…0,2)R. 
Betonning  sovuqbardoshlik  bo‟yicha  markasi  deganda,  suv  shimdirilgan  betonni 
navbatma–navbat  muzlatib  eritganda  beton  namunalari  bardosh  beradigan  sikllar  soni 
tushuniladi.  Og‟ir  beton  uchun  sovuqbardoshlik  bo‟yicha  quyidagi  markalar  belgilangan:  F50; 
F75; F100; F150; F200; F300; F400; F500. 
Suv  o‟tkazmaslik  bo‟yicha  beton  markasi  sinalayotgan  namunadan  suv  sizib  o‟tishi 
kuzatilmaydigan  bosimni  ifodalaydi.  Suv  o‟tkazmaslik  markalari  –  W2;  W4;  W6;  W8;  W10; 
W12, bunga mos qeladigan suv bosimlari – 0,2; 0,4; 0,6; 0,8; 1,0; 1,2 MPa. Zo‟riqtirilgan beton 
uchun W12 dan kam bo‟lmasligi kerak. 
Zichlik bo‟yicha beton markasi uning quritilgan holatdagi o‟rtacha zichligini ifodalaydi. 
Engil betonlarning zichlik bo‟yicha markasi D800 dan D2000 ga qadar har 100 oraliqda o‟zgarib 
boradi.  Zichligi  2000  –  2200  kgG‟m
3
  bo‟lgan  betonlar  o‟rta  vaznli,  2200  kgG‟m
3
)  dan  ortiq 
bo‟lganlari esa og‟ir betonlarga kiradi.