Mavzu №4 elektr ta’minoti tizimida hisobiy yuklama va uni aniqlash usullari reja

---

MAVZU №4 
 ELEKTR TA’MINOTI TIZIMIDA HISOBIY YUKLAMA VA UNI
ANIQLASH USULLARI 
Reja: 
1. Hisobiy yuklama tushunchasi 
2. Hisobiy yuklamani aniqlashning asosiy usullari 
3. Hisobiy yuklamani aniqlashning yordamchi usullari 
1. Hisobiy yuklama tushunchasi 
Zamonaviy sanoat korxonasining elektr ta’minoti tizimini loyihalashda 
yechilishi kerak bo‘lgan murakkab texnik-iqtisodiy masalalarning asosini 
ko‘tilayotgan elektr yuklamalarni to‘g‘ri aniqlash tashkil etadi. Elektr yuklamalarni 
hisoblash har qanday elektr ta’minlash tizimini loyihalashda birinchi boskich 
hisoblanadi. Elektr yuklamalarning ko‘rsatgichlari elektr tizimiga sarf bo‘ladigan 
kapital 
mablag‘larni, 
rangli 
matellar 
sarfini, 
elektr 
energiyasining 
nabudgorchiligini va ekspluatatsiya xarajatlarini belgilaydi. Agar hisobiy quvvatni 
oshirib aniqlansa kapital mablag‘larni ortishiga, tanqis bo‘lgan elektr qurilmalar va 
o‘tkazgichlarni to‘la imkoniyat darajasida ishlamasligiga va elektr energiyasining 
nabudgarchiligini oshishiga sabab buladi. Yuklamani kamaytirib aniqlash esa, 
elektr qurilmalarini tez ishdan chiqishiga, ayrim agregatlarning ish unumdorligini 
kamayishiga elektr ta’minoti tizimida nobudgorchiliklarni oshishiga elektr 
energiyasi sifat ko‘rsatgichlarini yomonlashishiga va elektr ta’minoti tizimining 
ishonchligini kamayishiga olib keladi. Shuning uchun kutilayotgan yuklamalarni 
to‘g‘ri aniqlash elektr ta’minoti tizimini optimal loyihalashtirishning asosiy 
omilidir. 
Hisobiy aktiv quvvat sifatida shunday davomli o‘zgarmas yuklama qabul 
qilinadiki, uning ta’siridan o‘tkazgich haroratining oshishi yoki izolyatsiyaning 
issiqlikdan eskirish darajasi, kutilayotgan o‘zgaruvchan yuklamadagiga ekvivalent 
bo‘ladi. 
Smena davomida ma’lum vaqt oraligi(10 min. yoki 30 min. yoki 60 min. 

---

yoki...) uchun olingan barcha o‘rtacha quvvatlarning eng kattasi maksimal quvvat 
sifatida qabul qilinadi. Elektr ta’minoti tizimining elementlarini ularning qizishi 
nuqtai nazaridan qabul qilinsa, hisobiy quvvat sifatida 30 minutli maksimal 
yuklama olinadi. Bu vaqt oralig‘i ko‘ndalang kesim yuzasi kichik va o‘rta bo‘lgan 
o‘tkazgichlarining qizish vaqt doimiyligiga yaqin hisoblanadi. Agar sex tarmoqlari 
o‘tkazgichlarining qizish vaqt doimiyligi 0,5 soatdan katta bo‘lsa, maksimum 
koeffitsientining miqdori quyidagi munosabat orqali qayta hisoblanadi: 
К
K
t
mt
m
 

1
1
2
Bu yerda, 
K
m
- maksimum koeffitsientining vaqt doimiyligi 0,5 soat 
bo‘lgandagi qiymati; 
K
m.t
- maksimum koeffitsientining vaqt doimiyligi 
t
bo‘lgandagi qiymati. 
Ko‘ndalang kesim yuzasi har xil bo‘lgan o‘tkazgichlar uchun qizish vaqt 
doimiyligi T ning miqdorlar (min.) quyidagi jadvalda keltirilgan.

1-jadval