|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
7
E-he, hali oldinda qanchalab eshkak eshishga to‘g‘ri keladi. Xo‘sh, bugun qosh qorayguncha, Uchinchi
siynaga yetib borish mumkin. Ertaga erta tongdan to qosh qorayguncha suzib yana orqaga qaytamiz.
Goh unisiga, goh bunisiga dam berish uchun navbat almashib, eshkak eshaman. Ammo-lekin eshkaklar
bilan butun dengizni chayqaltirib chiqish hazilakam ish emas. O‘lja bilan qaytsak, bayram qilamiz.
Eshityapsanmi, so‘zlarimga tushunyapsanmi, inim? Sen bizni Uch siyna orollariga olib borasan,
katta ov o‘sha yerda bo‘ladi. Hozir shu yoqqa qarab boryapmiz. O‘sha yerdagi sohilda, qumloqlarda
nerpani ko‘ramiz. Hademay ular bolalashadi, orollarda to‘da-to‘da nerpa yig‘iladi.
So‘zlarimga tushunyapsanmi, inim? Tushunasan, albatta. Sen bilan gaplasha boshlaganimda hali
dengizni ko‘rmaganding, ona qornida yotganday, o‘rmondagi buyuk terakning kornida yotgan eding.
Men seni daraxtning qornidan chiqardim, mana endi dengizda birga suzib yuribmiz.
Dunyodan ko‘z yumib ketganimda ham meni unutmagin, qadrdonim. Dengizlarda charx urib
suzayotganingda meni ham esla...»
O‘rxon bobo qirg‘oqdagi belgi — Olapar qoyasidan dengiz tomonga qayiqni to‘g‘ri yo‘naltirar
ekan, ko‘nglidan shu o‘ylar o‘tdi. Dengiz safariga chiqqanlarning hammasi Olapar qoyasining ajoyib
xosiyati borligi to‘g‘risida gapirishadi. Havo ochiq kunlari qayiqlar dengiz qirg‘og‘idan qancha
uzoqlashsa, Olapar ham shunchalik kattayib, go‘yo ortda qolib ketishni istamay ularning ketidan
kelayotganday bo‘ladi. Qancha uzoqdan qarasang ham Olapar sira ko‘zdan yo‘qolmaydi. Qayiq
uzoqlashgandan so‘ng ham ancha vaqtgacha ko‘rinib turadigan Olapar, suvning qaysidir muyulishida
birdan ko‘zdan g‘oyib bo‘ladi. Demak, Olapar uyga qaytib ketdi, qirg‘oq juda uzoq-uzoqlarda qolib
ketdi desa bo‘ladi...
Ana shu vaqtda Olapar qaysi tomonda qolganligini, shamol qayoqdan esayotganligini, quyosh
qoyaning qaysi tomonida ekanligini eslab qolish, eslab qolganda ham yaxshilab eslab qolish zarur,
havo ochiq bo‘lsa, bulutlarga e’tibor berish va shundan so‘nggina dengiz safarini davom ettirish,
orollargacha suzib borish kerak. Poyonsiz dengizda yo‘ldan adashmaslik uchun xayolan Olaparning
qaerdaligini mo‘ljallab suzish kerak.
Ovchilar taxminan bir kunlik masofadagi orollarga yo‘l olishdi. Kimsasiz, huvillagan, kichik tosh
orolchalar qirg‘oqsiz, hadsiz-hududsiz dengiz o‘rtasida uch qoramtir siynaday suvdan turtib chiqib
turishardi. Shuning uchun orolchalarni Katta siyna, O‘rta siyna, Kichik siyna deb atashardi. Ulardan
o‘tgandan so‘ng, agar yana olislab suzib ketishaversa, okeanga — ummon yo‘liga chiqib qolishar, bu
ummonning had-hududini ham, nomini ham bilmas edilar. Mana shu mangu, buyuk, kimsasiz,
noma’lum, sirli ummon olam yaralganidayoq o‘z-o‘zidan paydo bo‘lgandi. O‘sha qadimgi Luvr o‘rdak
in qurish uchun kaftday yer topolmay faryod chekib, charx urib, giryonu sargardon bo‘lib yurgan
vaqtlarda ham ummon bor edi. Ana shu orollarda, dengiz va ummon sarhadida mana shu bahor kunlari
nerpalar bozori qiziydi. Ana shularni deb shu yoqqa otlanishgan, ana shularni deb shu yoqqa
kelishayotgan edilar...
Bola dengizni ko‘rib, hayratlarga g‘arq bo‘ldi, dengiz Olapar yonbag‘irlarida o‘ynab yurganida
tasavvur qilganiday emas ekan. Qayiqda ko‘rfaz bo‘ylab suzib yurganlarida ham dengiz boshqacha
ko‘rinardi. Bola ko‘rfazdan chiqishlari bilan qarshisidagi manzarani ko‘rib lol qoldi: dengiz birdan
yoyilib, ko‘z ilg‘agan va ilg‘amagan samolargacha butun borliqni egallab, olamning yakkayu yagona,
poyonsiz bir butun mohiyatiga aylanganida hayratdan hangu mang bo‘lib qoldi.
Ochiq dengiz Kiriskni esankiratib ko‘ydi. Bunaqa manzarani xayoliga ham keltirmagandi u.
Atrofda qo‘rg‘oshin tusdagi vahimali chayqalib turgan suvdan boshqa narsa yo‘q, zumda paydo bo‘lib,
zumda yo‘qoladigan tszkor to‘lqinlar, qora-ko‘kish tortgan dahshatli tubsizligu osmonu falakda
yengilgina suzib yurgan oppoq bulutlargina hukmron edi olamga. Olam boshdan-oyoq dengizdan
iborat edi, cheksiz dengizdan boshqa na qish, na yoz, na tepalik, na sayhonlik — hech narsa yo‘q edi.
Olamni u chekkasidan-bu chekkasigacha suv qoplab olgandi.
Qayiq esa avvalgiday to‘lqinlarga sho‘ng‘ib hamon suzib borardi. Haqiqiy, katta ovni kutib
qayiqda ketayotgan bola o‘z quvonchi va o‘y-xayollari bilan band edi. Ammo u suv va suv yuzida
Chingiz Aytmatov. Sohil yoqalab chopayotgan olapar (qissa)
Do'stlaringiz bilan baham: | 
