F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

Berilliy  (Be)  –

  och  kul  rangli  qattiq  metall,  toza  va  hamda  birikma  (oksid, 

sulfatlar, xloridlar, ftoridlar va boshqalar) ko’rinishida uchraydi. Metallning o’zi, 

hamda  birikmalari  toksikdir.  Ishlovchilarda  intoksikatsiyalar  berilliy  va  uning 

birikmalarini  chiqarib  olish,  qayta  ishlashda,  yadro  texnikasi  va  raketa 

qurilishida,  keramika  va  o’tga  chidamli,  radiolampalar  va  lyuminoforlar  ishlab 

chiqarishda, o’zida berilliy saqlagan quymalar quyish va eritishda yuzaga kelishi 

mumkin. 

Berilliy  organizmga  tutun  va  bug’  ko’rinishida  o’pka  orqali  tushadi.  O’pka, 

suyaqlar,  jigar,  buyraqlar,  qora  taloqda  depolanadi.  Asosan  ichak  va  buyraqlar 

orqali  chiqariladi.  Platsenta  orqali  o’tishi  mumkin,  yangi  tug’ilgan 

chaqaloqlarning  peshobida  aniqlanadi.  Berilliy  uning  birikmalari  bilan  muloqot 

to’xtatilgandan  so’ng  bir  necha  yillardan  (10  yilgacha)  keyin  peshobda 

aniqlanadi. 

Berilliy  va  uning  birikmalari  toksik,  sensibilizatsiyalovchi  va  kantserogen 

ta’sir  ko’rsatadi.  Ular  o’tkir  intoksikatsiyalar,  dermatitlar,  teri  granulemalari, 

toksik bronxitlar, surunkali berilliozni chaqiradi. 

Ishga  qabul  qilinganda  texnika  xavfsizligi  bo’yicha  puxta  instruktaj 

o’tkaziladi.  Berilliy  va  uning  birikmalari  bilan  ishlash  ishlab  chiqarish 

jarayonlarini  mexanizatsiyalash,  uskunalarning  germetikligini,  distantsion 

boshqaruvni,  maxsus  kabinalar  bo’lishini  talab  etadi.

 

Ular  hosil  bo’lgan  joyda 

---

 

370 

 

berilliy  aerozollarini  chiqarib  tashlash  uchun  ventilyatsiya  (texnologik  jihozga 

o’rnatilgan ventilyatsiya maqsadga muvofiq) bilan ta’minlanadi. Ishlab chiqarish 

binosining  havosi,  jihozlarning  yuzasi,  kiyimlar,  qo’l  terisini  berilliy  bilan 

ifloslanganligi doimiy ravishda nazorat qilib boriladi. 

Shaxsiy profilaktika maxsus kiyimlar, SHB-1 rusemli respirator («Lepestok»), 

pnevmokostyum  (zarur  bo’lganda),  rezinali  yoki  xlorvinilli  qo’lqoplardan 

foydalanish,  kundalik  kiyiladigan  kiyimlar  va  maxsus  kiyimlarni  alohida 

saqlashni  o’z  ichiga  oladi.  Ishdan  so’ng  albatta  dush  qabul  qilinadi.  Maxsus 

kiyimlarni  yuvish  mexanizatsiyalashtirilgan  va  maxsus  kir  yuvish  xonalarida 

o’tkazilishi lozim. Ovqatni qabul qilish uchun alohida xona ajratiladi. 

Berilliy va uning birikmalari bilan muloqotda bo’ladigan ishchilar dastlabki va 

davriy  o’tkaziladigan  tibbiy  ko’rikdan  o’tishlari  lozim,  ular  profilaktoriy  va 

sanator-kurort  davoga  yuboriladilar,  ularga  davolovchi-profilaktik  ovqatlanish 

tavsiya etiladi. Homilador va emizuvchi ayollarga berilliy bilan ishlashga ruxsat 

berilmaydi.