F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

Marganets  (Mn)

  –  qizg’ish

 

tuslanish  bilan  to’q  kul  rangdagi  qattiq,  mo’rt 

metall.  Ishlab  chiqarish  sharoitlarida  oksidlar  (MnO

2

,  MnO,  Mn

2

O

5

),  hamda 

metallar bilan birikmalar ko’rinishida qo’llaniladi. 

Marganets  bilan  zaharlanish  legirlangan  po’lat  ishlab  chiqarish,  marganetsli 

rudalarni qazib olish va qayta ishlash, marganets surtilgan elektrodlar bilan elektr 

payvandlash, shisha ishlab chiqarish va boshqalarda kuzatilishi mumkin. 

Organizmga  marganets  asosan  ingalyatsion  yo’l  bilan  chang  ko’rinishida, 

hamda  oshqozon-ichak  trakti  orqali  tushadi.  U  suyaqlar,  jigar,  buyraqlarda 

to’planib, kam eruvchan fosfatlarni hosil qiladi. 

Marganets  surunkali  zaharlanishni  chaqiradi,  bu  birinchi  navbatda  markaziy 

asab  tizimi  funktsiyasiga  tegishli.  Boshlang’ich  bosqichlarida  tez  toliqish, 

xotiraning  pasayishi  kuzatiladi,  so’ngra  esa.  toksik  entsefalopatiya  simptomlari 

kuchayadi, qadam tashlash, nutqi buziladi, amimiya paydo bo’ladi. Kasallikning 

so’nggi  bosqichlarida  markaziy  asab  tizimi  ortga  qaytmaydigan  o’zgarishlari 

---

 

368 

 

oqibatida  to’liq  nogironlik  yuzaga  keladi.  Yuzning  kuchli  niqobsimon 

ifodalanishi,  harakatlarning  chegaralanganligi,  mushaklar  rigidligi,  qadam 

tashlash va nutqning buzilishi, emotsional labillik bilan parkinsonizm rivojlanadi. 

Parallel tarzda boshqa a’zolarning funktsiyasi buziladi. 

Marganetsli  intoksikatsiyaning  profilaktikasi  chang  hosil  bo’lishini 

kamaytirishga yo’naltirilgan barcha tadbirlarni o’z ichiga oladi; shaxsiy gigiyena 

qoidalariga  rioya  qilishga  katta  ahamiyat  qaratiladi.  Ishchi  zona  havosida 

marganets birikmalari uchun PDK o’rnatilgan. Davriy tibbiy ko’riklar ish sinfiga 

ko’ra 6 yoki 12 oyda 1 marta o’tkaziladi.