F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

Xrom  (Cr)

  –  qattiq  yaltiroq  metall.  Oksidlar  va  boshqa  kimyoviy  elementlar 

bilan birikmada uchraydi. 

Xrom va uning birikmalari bilan zaharlanish ko’pincha metallurgiya sanoatida 

ro’y beradi, u yerda u po’latga legirlovchi qo’shimcha sifatida, olovga chidamli 

mahsulotlar  ishlab  chiqarish,  hamda  kimyoviy,  ko’nchilik,  to’qimachilik,  lak-

bo’yoq sanoatida qo’llaniladi. 

Xrom  organizmga  nafas  yo’llari,  oshqozon-ichak  trakti  va  teri  orqali  tushadi, 

bunda  u  shilliq  qavatni  qitiqlaydi,  burun  bitishi,  aksirishni  chaqiradi.  Xrom 

birikmalarining  katta  kontsentratsiyasi  ta’sir  etganida  burun  to’sig’ining  tog’ayi 

teshilishi,  og’iz  va  xalqum  shilliq  qavatlari  yaralanishi  mumkin.  Xromning 

umumtoksik  ta’siri  oshqozon-ichak  trakti  funktsiyasining  buzilishi,  terida 

og’riqli, bitishi qiyin bo’lgan yaralar, yiringlar va ekzemalar hosil bo’lishi bilan 

namoyon bo’ladi. Xrom allergen bo’lib, organizmni sensibilizatsiyalab, bronxial 

astma kabi kasallikni chaqiradi. Bronxial astma xuruji yuz, tananing shishi, nafas 

siqishi,  yo’tal,  tana  haroratining  ko’tarilishi  bilan  kechadi.  Boshqa  aholiga 

nisbatan  xrom  bilan  ishlovchi  shaxslarda  nafas  a’zolari  raki  uchraydi,  chunki 

xrom, ayniqsa olti valentligi, kantserogen hisoblanadi. Xrom kislotasi tumanining 

yuqori  kontsentratsiyasi  ta’sir  etganida  nafas  siqishi,  yo’tal,  nafas  olishning 

qiyinlashishi,  kuchli  sianoz  va  o’pkada  nam  xirillashlar  bilan  zaharlanish 

kuzatilishi mumkin. 

---

 

369 

 

Kasbiy  kasallikning  profilaktika  choralari  turli-tumandir:  allergik  reaktsiyalar 

aniqlanganda  boshqa  ishga  o’tkazish,  yara  va  dermaiitlar  paydo  bo’lganida  – 

vaqtincha  boshqa  ishga  o’tkazish  zarur.  Ishchi  zonasi  havosida  ortiqcha  xrom 

saqlanganda  ShB-1  turidagi  respiratorda  va  izolyatsiyalovchi  shlangali 

protivogazlarda  ishlash  mumkin.  Ishning  boshlanishidan  avval  burun  yo’llariga 

baliq moyi yoki A vitaminli vazelin surtib qo’yiladi. Qo’llarni himoyalash uchun 

ishdan  oldin  profilaktik  surtmalar  surtiladi,  ishdan  so’ng  giposulfitning  5%  li 

eritmasi yoki natriy bisulfatning 10% li eritmasi bilan yuviladi.  Tibbiy-biologiya 

tibbiy ko’riklar o’tkazib turiladi.